1961 Hindistan-Portekiz Savaşı:Portekizlilerin Hindistan'ı Terketmesi

Portekizli ünlü denizci Vasco da Gama’nın deniz yolu ile 1498 yılı Mayıs’ında Hindistan’ın batısındaki Kaliküt limanına varışı Hint-Avrupa ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Portekiz’i sırasıyla bölgenin zenginliklerinden pay kapmakta geç kalmak istemeyen Hollanda, İngiltere, Fransa gibi diğer Avrupa devletleri takip etti.

Hindistan’ın ekonomik değerini anlayan ve bölgeyi tamamen kontrol altına almak isteyen Portekiz Kralının bölge için atadığı ilk genel vali 1505 yılında Koçin’de göreve başladı. 1510’da Goa’a ele geçirilince valilik merkezi buraya taşındı. Böylelikle Goa 1510 yılından 1961 yılına kadar yaklaşık dört buçuk asır boyunca Portekiz idaresi altında kaldı. Daha sonra Diu ve Daman şehirleri işgal edildi.

16. yüzyıl da Osmanlılar ile yapılan savaşlar ve 17. yüzyılın başlarında bölgeye gelen Hollandalılar ve İngilizlerle girişilen mücadeleler Portekiz’in gücünü iyice zayıflattı. Bölgedeki en önemli sömürgesi olan Goa 16. yüzyıldaki ihtişamını ve önemini bir daha yakalayamadı.

18. yüzyıl da Hindistan için İngiltere ile Fransa arasındaki mücadelenin galibi İngilizler oldu ve ilerleyen yıllarda bölge tamamen bir İngiliz sömürgesi haline getirildi. Acımasız sömürgeleştirme politikalarına karşı 1857 yılında Bengal’de patlak veren ve İngiliz birliklerince kanlı bir şekilde ve güçlükle bastırılan Büyük Hint İsyanı’ndan sonra tohumları atılmaya başlanan Hindu milliyetçiliği 20. yüzyılın başlarında doruk noktasına ulaştı. Mahatma Gandi tarafından başlatılan ve tamamen barışçıl yollarla ve kan dökmeden bağımsızlığı elde etmeyi amaçlayan “pasif direniş” hareketi 1947 yılında amacını ulaştı. İngilizleri, 1954 yılında Fransızların sessiz sedasız Puduçeri Bölgesini terk edişi izledi.

Portekiz’in de diğer ülkeler gibi Hindistan’ı terk etmesi gerektiğini düşünen dönemin Başbakanı Cevahirlal Nehru başlarda sorunu diplomatik yollarla ve barışçıl bir şekilde çözme siyaseti izledi. Uzun yıllar süren müzakerelerden bir sonuç alınamamasında Portekiz Cumhurbaşkanı Antonio de Oliveira Salazar’ın bölgeyi terk etmeye hiçte istekli olmaması önemli bir nedendi. Bu dönemde Portekiz İngiltere’den arabuluculuk yapmasını isterken, ABD askeri müdahaleye başvurulmadan sorunun çözümü konusunda Hindistan hükümetine telkinlerde bulunuyordu. 1955 yılındaki barışçıl bir gösteri sırasında sınırı geçmeye çalışan insanların üzerine polisler tarafından ateş açılması sonucu çok sayıda yerlinin ölmesi üzerine Hindistan hükümeti Goa’ya ekonomik abluka uygulama kararı aldı ancak Pakistan’nın Portekiz’in yanında yer alması nedeniyle abluka istenen etkiyi gösteremedi. Goa’nın geleceği ile ilgili belirsizlik ve bölge halkına yapılanlara kayıtsız kalınması Hint kamuoyunda ve basınında Nehru üzerindeki baskıların ve eleştirilerin artması neden oluyordu.

1961 Kasımında bir yolcu gemisinin Portekiz kıyılarından açılan ateş sonucu vurulması ve 1 kişinin ölümü ile 1 kişinin yaralanması üzerine başbakan Nehru duruma öfkelenerek Hint basınına : “Goa’nın bundan sonra Portekiz idaresi altında varlığını devam ettirmesinin mümkün olmadığını” belirtti. Artık savaşın kaçınılmaz ve yaklaşmakta olduğu görülebiliyordu.

17 Aralık 1961 günü Hindistan hükümeti kara, hava ve deniz kuvvetlerinin müşterek harekâtı ile sabah saatlerinde Goa’yı ele geçirmek üzere Vijay (Hindu dilinde zafer anlamına gelmektedir) adını vermiş olduğu askeri bir operasyon başlattığını duyurdu.

45.000 kişilik Hint ordusun karşısında bölgeyi savunabilecek yalnızca 3.500 civarında Portekiz askeri bulunuyordu. Portekizlilerin kuzey ve doğu yönlerinden topraklarına giren Hint birliklerinin ilerleyişini yavaşlatmak için bazı köprüleri havaya uçurma eylemleri çok fazla etkili olmadı. Hint askerleri ile çatışmaya giren ön saflardaki Portekiz kuvvetleri fazla direnemeyerek geri çekilmeye ve teslim olmaya başladılar. 18 Aralık günü Goa’nın düşmesi ile birlikte Hindistan ordusu kente girdi. Daha sonra önce Daman ve 19 Aralık’ta da Diu şehrinin ele geçirilmesi ile birlikte böylelikle Bölgede ki 451 yıllık Portekiz varlığı da son ermiş oluyordu.

40 Saat süren çatışmalardan sonra iki taraftan da olmak üzere toplamda 50’ye yakın asker hayatını kaybederken çok sayıda da yaralı vardı. Bu gelişmelerden sonra ABD, İngiltere, Fransa ve Türkiye BM Güvenlik Konseyine Hindistan’ın kınanmasını içeren bir yasa tasarı getirdiyse de SSCB tarafından veto edildi. Portekiz bu eylemi bir işgal girişimi olarak görüp 1974 yılında gerçekleştirilen askeri darbe ve sonrasındaki Karanfil Devrimine kadar kabul etmemiştir.