Amerika Birleşik Devletleri-Trablusgarp Beyliği Savaşı (27-Nisan 13-Mayıs-1805)

Kuzey Afrika’da bulunan ve Osmanlı Devleti’ne bağlı yarı özerk konumdaki Trablusgarp (Libya) Eyaleti, İngiltere’den yeni bağımsızlığını kazanmış olan ABD’den gemilerinin Akdeniz de serbestçe dolaşabilmesi ve ticaret yapabilmesi için 1799 yılından beri vermiş olduğu 18.000 dolar tutarındaki yıllık haracı 225.000 dolara (1800 yılında 1 doların 2018 yılı sonunda satın alma gücü yaklaşık 20 dolardır) çıkartmasını istedi. ABD’nin 3. Başkanı Thomas Jefferson ve hükümetinin bu teklifi reddetmesi üzerine Trablusgarp Beyliği 10 Mayıs 1801 yılında ABD’ye savaş ilan etti.

Bu üzerine ABD Trablusgarp’a karşı 1800 yılından beri bu devlet ile savaş halinde olan İsveç Krallığı ile birlikte hareket etmeye karar verdi. 1797-1803 yılları arasında ABD’nin Tunus Konsolosu olarak görev yapmış olan Teğmen William Eaton 1804 yılında savaşın tam bir çıkmaza dönüştüğü bir dönemde Akdeniz’e geri döndü. Eaton, 1711 yılından beri Trablusgarp’taki idareyi elinde bulunduran Karamanlı Hanedanındaki iç çekişmelerden yararlanmaya karar vererek Amerikan hükümetinden yardım talebinde bulundu. 1793 yılında Hamit Bey’in iktidardan düşürülmesinden sonra Trablusgarp tahtına 1795 yılında kardeşi Yusuf Paşa gelmiş ve Hamit Bey’i Mısır’a sürgüne göndermişti.

Eaton, ABD’nin bölgedeki Deniz Kuvvetleri Komutanı Samuel Barron ile görüştükten sonra yanında taşıdığı 20.000 Dolar (2018 yılı sonu satın alma gücüne göre yaklaşık 425.000 - 430.000 dolar eder) ile birlikte Yusuf Bey’in kardeşi Hamit Bey’i bulmak ve planları ile ilgili görüşmeler yapmak üzere İskenderiye’ye gitmeye karar verdi.

Eaton, Mısır’da Hamit Bey ile yaptığı görüşmeler sırasında yeniden Trablusgarp valisi olmayı istemesi halinde kendisine yardımcı olabileceğini ve bu görevi ile ilgili Amerikan Devletinin de bilgisinin olduğunu ve kendisini destekleyeceğini söyledi. Teklifin kabul edilmesinden sonra ilk iş olarak ücretli askerlerden oluşan bir ordu kurma çalışmalarına başlanmasına karar verildi.

Teğmen Eaton ve Üsteğmen Presley O’Bannon tarafından birlikte çalışılarak içlerinde 8 Amerikan deniz piyadesinin de bulunduğu ve sayısı 400 ile 500 arasında değişen ve çoğunluğu Yunan ve Arap paralı askerlerinden oluşan küçük bir ordu kuruldu. 6 Mart’ta Teğmen Eaton kendisini ordu başkomutanı olarak atadı. 8 Mart 1805 günü İskenderiye’den ayrılan Eaton’ın birinci hedefi Derne’yi ele geçirmekti. İlk olarak Mısır’ın El Alemein ve sınırı geçtikten sonra 2. defa olmak üzere Tobruk şehirlerinde mola veren kafileye ayrıca denizden 3 Amerikan savaş gemisi de eşlik ediyordu. Sahil boyunca, uçsuz bucaksız ve kavurucu Libya Çölünde ilerlemeye çalışan grup içerisinde zaman zaman Hıristiyan ve Müslüman paralı askerleri arasında yaşanan sürtüşmelerden kaynaklı ufak çaplı bir takım isyanlar çıktıysa da Eaton bu sorunların üstesinden gelmeyi başararak çıkan isyanları kısa sürede ve fazla büyümeden bastırdı. 8 Nisan da Trablusgarp sınırını geçen Başkomutan Eaton ve askerleri İskenderiye’den bu yana yaklaşık 1000 km’lik bir mesafeyi kat ederek 50 gün sonra 25 Nisan 1805 günü Derne şehri önlerine geldiler.

26 Nisan sabahı Eaton Derne Valisi Mustafa Bey’e kan dökülmeden şehrin kendilerine teslimi halinde kendisinin ve adamlarının güvenli bir şekilde şehirden çıkıp gitmelerine izin vereceğini söyledi. Teklifin reddedilmesi üzerine Eaton ilk önce ordusunu ikiye böldü. Birinci grubu Hamit Bey’in komutasına vererek güneybatıya yolladı kendisi de geride kalanlarla birlikte liman kalesini ele geçirmek üzere 27 Nisan günü öğleden sonra Amerikan savaş gemilerinin de ateş desteği ile saldırıya geçti. Şehrin komutanı Hasan Bey Eaton’a karşı başarılı bir şekilde direniş göstermesine rağmen diğer bölgelerdeki savunmanın zayıfladığını gören ve bunu fırsata çevirmek isteyen Hamit Bey batı yönünden saldırıya geçerek valilik konağını ele geçirdi.

2 gün boyunca süren çatışmalardan sonra şehir tamamen kontrol alındı. Amerikalıların 3 ölü ve 2 yaralısı bulunurken Hıristiyan paralı askerlerin toplam 9 ölü ve yaralısı vardı.

Yaklaşık 2 hafta sonra Yusuf Paşa Derne’yi Eaton ve kardeşinin elinden kurtarmak için bölgeye bir ordu gönderdi 13 Mayıs 1805 günü şehre yapılan saldırı başarısızlıkla sonuçlandı.

Eaton bir sonraki hedefi olan Trablusgarp şehri için ordusunu hazırlamakla ve askerlerinin eksikliklerini gidermekle meşgulken ABD ile Trablusgarp Beyliği arasında 4 Haziran 1805 tarihinde bir barış antlaşması imzalandı. Bunun üzerine Hamit Bey Mısır’a geri dönmek zorunda kalırken Eaton ve Presley O’Bannon ülkelerinde birer kahraman olarak karşılandılar. Bu zafer ABD’nin kendi toprakları dışında kazandığı ve şehrin kalesinde bayrağını dalgalandırdığı ilk savaş olarak tarihe geçmiştir.