Bir Anadolu Azizi’nden Kapitalizm Elçisi’ne.. Noel-Baba Gerçekten-Kimdir

Her yıl Noel’in (İsa Mesih’in doğumu) yaklaşması ile beraber Kuzey Kutbu’nda tam olarak yeri bilinmeyen bir bölgede renkli elbiseli elflerinin de yardımıyla devasa cüsseli bir dede tüm dünya çocukları için oyuncak üretimine başlar. Dünya çocuklarından gelen mektuplarda iletilen taleplere göre ve çocuğun o seneki usluluk karnesine göre oyuncak üretimi tamamlanır ve Noel Baba ren geyiklerinin çektiği, uçabilen kızağıyla tüm dünyayı dolaşarak hediyelerini dağıtır. Çocuklar her gece Noel Baba gelir umuduyla şöminenin ateşini yatmadan söndürür, çoraplarını asar, Noel Baba’ya da bir parça kurabiye ve geyikler için de birkaç adet havuç bırakmayı ihmal etmezler..

Yazıyı yazmamdaki motivasyonu dün gece itibariyle izlediğim bir 2019 Netflix yapımı olan Klaus animasyonunu izlememle edindim. Yukarıda bahsi geçen sürecin ilk olarak nasıl başladığına dair sıcak bir öykü sunan bu animasyon ‘İyilik yaparsan mutlaka sana döner’ felsefesi çerçevesinde oldukça zekice kurgulanmış ve geleneğe uygun olarak işlenmiş. Yüksek IMDB puanını fazlasıyla hakediyor. Gelenek demişken yazının geri kalan kısmını Noel Baba’nın tarihsel değişimini anlatarak kullanmak istiyorum. Din adına sunulan geleneğin, nasıl başka amaçlara hizmet ettiğini göstermesi ve somut bir dezenformasyon olması açısından çok güzel bir örnek sunuyor çünkü.

Noel Baba’ya refere edilen tarihsel şahsiyet MS 3.yüzyıl sonunda Antalya’nın antik Patara bölgesinde yaşamış olan Nikolas isimli şahıstır. Çok varlıklı bir ailenin tek çocuğu olan Nikolas, ailesini çok genç yaşta hastalıktan dolayı kaybetmiştir. Müthiş bir mal varlığıyla genç yaşta yapayalnız kalan Nikolas kendisini ihtiyaç sahiplerine cömert yardımlara ve çocuklara mutlu etmeye adamıştır. Bu bağlamda kiliseye göre Myra Episkoposu olmuş, pagan Roma imparatoru tarafından o dönem Hristiyanlarına yapılan işkence ve sürgünlerden nasibini almış ve daha sonra İmparator Konstantin’le gelen özgürlük dalgası ile serbest bırakılmış ve İznik Konsili’nde teslisi savunan güçlü episkoposlardan biri olmuştur.

Yukarıdaki tarihleri detay incelediğimizde Ashab-ı Kehf dönemdaşı olması muhtemeldir. Teslis savunuculuğu da kilisenin iddiasıdır. Söyleyeceğim şu ki Nikolas’ın tevhid inancına sahip samimi bir İsevi olma ihtimali de oldukça güçlüdür. Yaptığı iyilikler arasında babalarının borcundan dolayı fuhuş bataklığına düşmek üzere olan üç kızın evine büyük altınlar bırakarak üçünün de çeyizlerini hazırlama fırsatı sunmasına ve babalarının borcunu ödemesine fırsat verdiği sıklıkça anlatılagelen anektodlardan biridir.

340’lı yıllarda ölümünün akabinde namı Hristiyanlığın da genişlemesi ile Avrupa ülkelerine yayılır ve adına sayısız kilise yapılır. 1200’lerde iyilik ve hediyeleşmesinin sembolü haline gelmiştir. Protestanlık akımıyla beraber bu karakterin Katolik altyapısından vazgeçilip bebek Mesih karakterine hediye dağıtıcı rolü verilmek istenmiş ancak başarısız olmuştur. Hollanda gibi sömürge ülkeler gittikleri Amerika da dahil her yerde Aziz Nikola kültürünü götürmüşler ve dinin bir parçası gibi sunmuşlardır. Oysa kilise tarafından ‘ho ho ho’ şeklinde gülen, göbekli ve kutuplarda yaşayan bir karakter hiçbir şekilde kabul edilmemektedir.

Avrupa tarihini biraz kurcaladığımızda pagan Roma’da birden yayılan Paulus öğretilerinin aynısının Noel Baba karakterinde de yaşandığını görürüz. Zaten Norse Odin, Roman Saturn gibi yarı tanrı karakterlerle özdeşleştirilmiş pagan öğretilerin kök saldığı bir coğrafyada Noel Baba gibi bir karakterin tutmaması gibi bir durum söz konusu olamazdı.

1800’lerden itibaren Amerika bütün değerleri sömürdüğü gibi Noel Baba’ya da el atmıştır. 1880’lerde Thomas Nast isimli karikatürist tarafından sembolleştirilmiş, 20. Yüzyıl başlarında Coca Cola reklamlarında oynatılmış ve hediyeleşme adı altında kapitalizmin, tüketim çılgınlığının en büyük savunucularından biri haline getirilmiştir. Anneler, babalar, sevgililer, kara Cuma günlerinin hepsinde daha çok bir ticaret hacmini yaratacak Noel hediyeleşmesinin bir maskotu haline getirilmiştir.

Son 50 yılda Nikola, yetimlerin ve kimsesizlerin yanındaki Santa Claus seküler Batı’nın bir oyuncağı, anavatanı olan bu coğrafyada da Zeybekler tarafından kafasına silah dayanan bir kafir statüsündedir. Ama tarih hep art niyetlilerin ve kara cahillerin boy gösterdiği çamurlu yol olmadı mı her zaman?

Son olarak ‘Hristiyanlaşıyoruz, Müslüman adam yılbaşı kutlamaz’cı arkadaşlara ne Noel Baba’nın, ne süslenmiş çam ağacının ne de yılbaşının hiçbir şekilde Hristiyanlıklıkla alakalı olmadığını, sadece Batı’da Hristiyan refleksiyle gerçeklenen Pagan alışkanlıkları olduğunu belirtmek isterim. Eğer Müslüman görünümlü Paganizm isterseniz duman efektli bolca evliya dizimiz var, şeyhimiz var, onları kullanabilirsiniz.