Çin – Vietnam Savaşı

Üçüncü Çinhindi Savaşı olarak ta bilinen 1979 Çin - Vietnam Savaşı, 17 Şubat – 16 Mart 1979 tarihleri arasında Vietnam’ın kuzey sınır bölgelerinde gerçekleşmiş ve her iki taraftan da asker ve sivil olmak üzere on binlerce insanın ölümüne ve özellikle Vietnam topraklarında büyük bir yıkıma yol açmıştır. 27 Gün sonra Çin, Vietnam'ı cezalandırdığını söyleyerek işgal ettiği bölgelerdeki birliklerini geri çekmeye başlamıştır.

İkinci Dünya Savaşı’nın bitişinden hemen sonra 1946 Aralık’ında başlayan Birinci Çinhindi Savaşı veya diğer adıyla Fransa - Vietnam Savaşı, 8 yıl sürmüş ve 1954 Ağustos’unda Vietnamlıların zaferi ile sonuçlanmıştı. Ancak Fransız birliklerinin Vietnam’dan ayrılmasından sonra toplanan Cenevre Konferansı 17. paraleli sınır kabul ederek Çinhindi Yarımadasında Kuzey ve Güney Vietnam adında iki yeni devletin ortaya çıkmasına neden oldu.

Vietnam’ın, 1954 yılında Sovyetler Birliği yanlısı komünist kuzey ve Amerika Birleşik Devletleri yanlısı liberal güney olarak ikiye ayrılmasından sonra da ülkedeki çatışmalar sona ermedi. Vietnam'da, Ho Şi Minh önderliğindeki Kuzeyin 1955 yılında Güneye saldırmasıyla birlikte 1975 yılına kadar sürecek olan ve İkinci Çinhindi veya diğer adıyla Vietnam Savaşı olarak ta bilinen çok kanlı bir iç savaş başladı.

ABD ilk başlarda Vietnam’daki olaylara karışmadı ve uzaktan seyretmeyi uygun gördü. Ancak 1965 yılında Tonkin Körfezi’nde seyreden bir Amerikan savaş gemisine Kuzey Vietnam devriye botları tarafından ateş açıldığını ileri süren Amerika Birleşik Devletleri hükumeti kısa bir süre sonra bölgeye çok sayıda savaş uçağı göndererek Kuzey’i yoğun şekilde bombalamaya başladı. Bu gelişmelerden sonra Güney Vietnam’daki milliyetçi ve komünist Vietkong gerillaları ile Kuzey Vietnamlılar askeri güçlerini birleştirerek Amerikalılara ve Güney Vietnam rejimine karşı birlikte mücadele etmeye karar verdiler. ABD, Kuzey Vietnamlılara ve Vietkong güçlerine karşı savaşmak üzere Güney Vietnam’a 1965 yılından 1973 yılına kadar yüz binlerce asker gönderdi ise de savaş 1975 yılında Kuzeyin zaferi ile sonuçlandı ve ertesi yıl da iki ülke Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adı altında tek bir devlet olarak birleştiler.

Vietnam Savaşı sırasında Sovyetler ve Çin bloğu Kuzeyi, ABD ve Batı bloğu ise Güneyi desteklemişlerdi. Ancak 1970’li yılların başından itibaren başlayan Vietnam - Sovyetler Birliği yakınlaşması Çin’i çok rahatsız etmeye başlamıştı. 1975 yılına gelindiğin de ise Çin - Vietnam ilişkiler iyice gerginleşmiş durumdaydı. Vietnam Savaşı devam ederken Kuzey Vietnamlı ve Kamboçyalı komünistlerin ülkelerindeki Amerikan yanlısı yönetimleri devirmek için ittifak arayışına girmeleri savaşın tüm Çinhindi Yarımadası’na sıçramasına neden oldu. Amerikalılar, Kuzey Vietnamlı gerillaları sakladıkları gerekçesiyle Kamboçya ve Laos kırsalını yoğun şekilde bombaladılar. Ancak Kamboçyalı komünistlerin kurduğu Pol Pot liderliğindeki Kızıl Kmerler, 1975 yılın da başkent Phnom Penh’i ele geçirerek Amerikan yanlısı Lon Nol hükümetini devirmeyi başardılar. Bu dönem de Kamboçya'daki Pol Pot rejimi askeri yardım, danışmanlık desteği ve başka bazı konularda Çin’den büyük destek alıyordu ve ayrıca Kamboçya Çin’in bölgedeki en önemli müttefiklerinden biri konumuna gelmişti. Kızıl Kmerler, Vietnam Savaşı bittikten bir süre sonra geçmişteki toprak anlaşmazlıklarını gerekçe göstererek Vietnam ile olan ittifaklarını sona erdirdiler.

17 Nisan 1975’de Phnom Penh’i ele geçiren Kızıl Kmerler Kuzey Vietnamlılardan Kamboçya’daki kamplarını boşaltmalarını istediler. 30 Nisan günü Saygon’a ulaşan Kuzey Vietnam ve Vietkong birliklerinin herhangi bir direnişle karşılaşmadan şehre girmelerinden daha 24 saat bile geçmemişti ki Kamboç ordusu Vietnam sahillerinden 40 ve Kamboçya sahillerinden ise 12 km uzaklıkta ki Phu Quoc Adası’na asker çıkardı. Ancak Vietnam birlikleri kısa bir süre sonra karşı saldırıya geçerek Kamboçya askerlerini adadan çıkarmayı başardılar. Kızıl Kmer birlikleri 10 Mayıs 1975 günü bu sefer başka bir Vietnam adası olan ve tartışmalı durumdaki Tho Chu Adalarını işgal ederek 500 yerliyi katlettiler ancak Vietnam askerlerinin bölgeye ulaşmasından sonra 27 Mayıs’ta geri çekilmek zorunda kaldılar. Bu adaların işgaline cevap olarak Vietnam ordusu Kamboçya'ya bağlı olan Koh Poulo Wai adasını ele geçirdi ancak Ağustos ayında adaların kontrolü yeniden Kamboçya’ya geçti. 1976 yılına gelindiğinde ise iki ülke, ilişkilerini düzeltebilmek ve eski haline getirebilmek amacıyla diplomatik çabalara ağırlık vermeye ve birbirlerine doğru yaklaşmaya karar verdiler. Ancak Pol Pot rejiminin Çin yanlısı bir politika izliyor olması ve Vietnam’ın da Kamboçya'yı ve Laos’u birer arka bahçesi olarak görmesi ilişkilerde istenen seviyeye ulaşılmasını engelliyordu.

Kamboç askerleri 1977 Nisan’ında, sınır bölgelerinde bulunan çok sayıdaki Vietnam köyüne ve kasabasına saldırılar düzenleyerek yüzlerce sivili katlettiler. 1977 Eylül’ünde Vietnam’ın Tay Ninh bölgesinde bulunan Kızıl Kmer militanları sınırdan 10 km kadar içeri girerek bine yakın köylüyü öldürdüler. 16 Aralık 1977 günü 60.000 kişiden oluşan Vietnam ordusu hava kuvvetlerinin de desteği ile sınırı geçerek Kamboçya’ya girdi. Kızıl Kmerler, Vietnam kuvvetleri karşısında fazla tutunamayarak geri çekilmekteydiler ancak başkente yalnızca 40 km mesafe kalmışken 6 Ocak 1978’de Vietnam hükumeti Kamboçya’daki birliklerini geri çekme kararı aldı. 18 Nisan günü Kamboçya sınırından yalnızca 2 km içerideki An Giang eyaletine bağlı Ba Chuc köyüne baskın düzenleyen Kızıl Kmer askerleri üç binden fazla insanı kadın erkek, genç yaşlı, çoluk çocuk demeden katlettiler. Bu olay Vietnamlılar açısından adeta bardağı taşıran son damla oldu ve cevap olarak Vietnam Hava Kuvvetleri sınıra yakın bölgelerdeki Kamboçya ordusuna ait mevzileri yoğun şekilde bombalamaya başladı. Ancak bombardımanlar Kızıl Kmerler'e ağır kayıplar verdirmiş olsa da sınır bölgelerindeki gerginliği sona erdirmeye yetmedi.

Vietnamlı yetkililer 1978 yılının ikinci yarısından itibaren Kamboçya’ya karşı başlatacakları bir askeri operasyon için sık sık Moskova’ya giderek Sovyet yetkilileri ile görüşüp destek istemeye başladılar. Ayrıca Kızıl Kmer rejimine karşı mücade eden muhalif Hun Sen ve Heng Samrin gibi genç liderlerle de ulusal bir kurtuluş ordusunun kurulması için temaslar yürütülüyordu.

Kamboçya’nın işgalinden günler önce Çin Halk Cumhuriyeti Vietnam’ı uyararak böyle bir eyleme girişmesi halinde kendisini cezalandırabileceğini söyledi. 21 Aralık 1978 günü Kızıl Kmer militanları sınırı geçen ilk Vietnam birlikleri karşısında fazla bir direniş gösteremeden ağır kayıplar da vererek geri çekilmek zorunda kaldılar. 25 Aralık günü topçu birlikleri ve hava kuvvetlerinin de desteği ile asıl saldırılarını başlatan ve 150.000 kişiden oluşan Vietnam ordusu ve Kamboçya Devrimci Silahlı Kuvvetleri 70.000 kişiden oluşan ve eğitimsiz durumdaki Kızıl Kmer askerlerini iki hafta gibi kısa bir süre içinde ağır bir şekilde yenilgiye uğratarak (güçlerinin yaklaşık yarısını yok ettiler) ülkenin batısına doğru çekilmek zorunda bıraktılar. 7 Ocak 1979 günü Vietnam ordusu ve Kamboçya Devrimci Silahlı Kuvvetleri birlikte Phnom Penh’e girdiler. Bunun üzerine Kızıl Kmerler ve destekçileri ise Tayland’a sığınmak zorunda kaldılar.

Bunun üzerine Çin, Kamboçya’daki Vietnam istilasını sona erdirmek ve Vietnam'ı geri çekilmeye zorlamak için sınır bölgelerinde bulunan önemli Vietnam şehirlerini işgal etmeye karar verdi. 17 Şubat’ta sınırı geçen 200.000 kişilik Çin ordusu büyük bir direnişle karşılaştı. Vietnamlılar 300.000 kişiden oluşan ve Kamboçya, Güney ve Orta Vietnam’da konuşlu birliklerini hızlıca Kuzey’e kaydırdılar. 25 Şubat’ta Cao Bang, 4 Mart’ta Lao Cai ve 5 Mart’ta Lang Son başta olmak üzere 3 hafta gibi kısa bir süre içinde birçok Kuzey Vietnam şehri Çin işgaline uğradı. Vietnam toprakları içerisinde yaklaşık 40 km kadar ilerlemiş olan Çin ordusu için artık Hanoi yolu açılmış gözüküyordu. Ancak Amerikan ve Sovyet silahları ile desteklenmiş olan Vietnamlılar büyük bir direniş göstererek Çin kuvvetlerine ağır kayıplar verdirdiler. Bunun üzerine Çinliler Vietnamlıları cezalandırdıklarını söyleyerek 27 gün sonra bölgedeki birliklerini geri çekmeye başladılar. Her iki tarafta savaşı kazanın kendisi olduğunu söyleyerek zafer ilan etti. Ancak Çin, Kamboçya’daki Vietnam işgalini sona erdirmeyi başaramadı. Sovyetler Birliği’nin ise müttefiği olan bir ülkeye karşı yapılan bir saldırıyı önleyemediği ortaya çıktı. Ayrıca Çinliler yanık toprak politikası uygulayarak İşgal etmiş oldukları bölgelerdeki pek çok köyü, kasabayı ve şehri yok etmişler ve kara ve demir yollarını tahrip ederek ekonomik tesislere ve alt yapıya da büyük zarar vermişlerdir.