Empirizm(Deneycilik) Nedir

Bu hafta kendime daha çok felsefi konularda sohbet şeklinde bir makale yazmak yerine birkaç tanımlama vererek, felsefi farkındalığı artırmanın daha iyi olacağını düşünüyorum. Bunun için felsefe üzerinde en çok tartışılan konulardan biri olan empirizm(deneycilik) konusunu biraz açmak ve detaylandırmak iyi bir fikir olacak.

Empirizm, insan bilgisinin ağırlık olarak beş duyu yoluyla toplandığını ve bu bilgilerin deneyimler yoluyla elde edildiğini savunan bilim felsefesi teorisidir. Temel olarak bilimsel bilginin, deneyimle yakından ilişkili olan yönlerini vurgular. Şeyleri nasıl bildiğimizi hakkında fikir veren epistemoloji alanında incelenir.

Empirizm kelimesi Yunanca deneyim anlamına gelen “emperiria” kelimesinden türetilmiştir. Empirizm, bilginin sezgi ve akıl yoluyla doğrudan elde edildiğini söyleyen rasyonalizme zıttır. Rasyonalizmde, sezgiye dayalı çıkarımlar, ön duyusal deneyimler olmadan elde edilir ve deneyimlemeden önce ortaya çakır.

Empirizm’e göre bilgi edinmenin en iyi yolu, bir şeyleri doğrudan görmek, dokunmak ve başka bir şekilde hissetmeye çalışmaktır. Yukarıda yazmış olduğum “en iyi yol” durumu bazı uç empirist düşünürlerde, bunun bilgi edinmek için tek tür bilgi yöntemi olduğu noktasına varır.

Empirizm, bilim tarihi ve dünyası için çok derece önemlidir. Yüzyıllardır ünlü düşünürler, bilginin sadece düşünce deneyleri veya rasyonel hesaplama ile değil ampirik olarak test edilmesi gerektiğini söylemişlerdir.

Empirizm, temel olarak insanların bilgi ve kavramsal olarak anlayışa nasıl ulaştıklarını açıklamaya ve bunu detaylandırmaya çalışır. Bilimde, kanıt toplamak için deneyimlerin kullanılması önemlidir, teorilerle ortaya atılan savlar gözlemlerle uygulanır ve gerçekliği test edilmeye çalışılır.

Deneycilik, bugün kağıt üzerinde yer alan bir kavramdan çok sahada uygulanan ve gerçek olarak işlenen bir terimdir. Bilgi ve teknoloji dünyasında sıklıkla karşımıza çıkar. Örneğin; Yazılım, veri analizi ve proje yönetimi gibi süreçler teoriler ve kavramlar üzerinden uygulanmak yerine daha çok elde edilmiş veriler, istatistiksel yöntemler ve bunların sonucunda ortaya çıkan sonuçlar üzerinden yorumlanır.

Yukarıdaki örnekten devam edersem, bu süreçler içerisinde elde edilmek istenen ve nihai sonuca varılmak istenen konular her bir küçük bölümlere ayrılarak her bölüm sonunda tekrar yorumlanır. Her bölümde kendimize şöyle sorular sorarız. Burada hatamız neydi? Neyi daha iyi yapmalıyız? Varmak istediğimiz noktaya ulaştık mı? Bu kararlar neticesinde gözden geçirme ve eleştiri yöntemleri ile süreçler iyileştirilmeye ve en önemlisi insanın ve topluluğun bilgisi artırılmaya çalışılır.

Verebileceğim diğer güzel bir örnek, yanan ateşe elimizi sokmayacağımızı biliriz, bunun nedeni daha önceden ateşin elimizi yaktığını deneyimlemiş olmamızdır. Böyle bir sonuca varıyoruz çünkü bunu gözlemleyerek önceden öğrenmişizdir.

Empirizm her ne kadar deneyim insan bilgisinin elde edilmesinde ve artırılmasında temel olduğunu söyleseler bile bunlara ulaşmak için birinci deneyimin gerekliliğini inkar etmezler, ampirik düşünürlere göre zihinsel süreçlerin başlangıcında birincil deneyimlerin mutlaka ortada olması gerekir.

Empirizm Temsilcileri