Fransa'nın Meksika’ya Askeri Müdahalesi ve Mısır Askerlerinin Meksika’ya Gidişi

Kuzey Amerika kıtasının güneyinde yer alan ve bölgenin en önemli devletlerinden biri olan Meksika bir zamanlar Aztekler’in yurduydu. Aztek İmparatorluğu’nun Hernan Cortes komutasındaki Avrupalı güçler tarafından 1521 yılında ortadan kaldırılması ile birlikte Meksika bu tarihten bağımsızlığını kazandığı 1821 yılına kadar yaklaşık 300 yıl boyunca İspanyol İmparatorluğu’nun bir parçası olarak kaldı.

1845 yılında ABD’nin Teksas’ı topraklarına kattığını ilan etmesiyle başlayan Savaş Meksika için büyük bir yenilgiyle sonuçlandı. Savaş sonrası topraklarının yarısını kaybeden (yaklaşık 1.300.000 kilometre kare) ülke ayrıca ağır bir borç yükü altına da girdi. 1857 yılına gelindiğinde 50 civarında ve ortalama ömürleri 9 ayı geçmeyen pek çok hükümetin kurulduğu ülkede ordu ve kilise tarafından desteklenen ve merkezi bir hükümet kurmayı hedefleyen Muhafazakârlar ile ABD tarafından desteklenen ve özgürlükçü ilkelere dayalı modern bir ulus devleti kurmayı hedefleyen Liberaller arasında acımasız bir iç savaş başladı.

1860 yılına kadar devam eden iç savaş Liberallerin zaferiyle sonuçlandı ve 1861 yılında liberal görüşlü biri olan Benito Juarez cumhurbaşkanı olarak seçildi. Ancak 3 yıl boyunca süren çatışmalar nedeniyle ülkenin alt yapısı ve ekonomisi çökmüş durumdaydı ayrıca savaşı finanse etmek için her iki tarafta Avrupa devletlerine ve bankerlere yüklü miktarlarda borçlanmışlardı. Juarez hükümeti 1861 yılı Temmuz’unda ülkesinin ekonomik durumunu gerekçe göstererek 80 milyon doları aşan dış borç ödemelerinin 2 yıl boyunca ertelendiğini ilan etti. Bu durum Meksika’ya yüklü miktarlarda borç vermiş olan İngiltere, Fransa ve İspanya gibi devletlerin tepkisine neden oldu.

Bu üç ülkenin temsilcileri alacaklarını nasıl tahsil edebileceklerini kararlaştırmak için İngiltere’de bir araya geldiler ve 31 Ekim 1861 yılında Londra Sözleşmesini imzaladılar. Vakit kaybetmeden de ilk iş olarak Meksika Körfezi’nde bulunan önemli limanları kontrol altına almak için harekete geçtiler.

29 Kasım 1861 günü Küba’nın Havana limanından hareket eden İspanyol Donanması 8 Aralık 1861’de Veracruz’a geldi. Onları 1862 yılının ilk günlerinde İngilizlerin ve Fransızların gelişi izledi. Ancak bir süre sonra İngilizler ve İspanyollar Fransızların hareketlerinden şüphelenerek Fransa’nın asıl amacının borçlarını almak değil Meksika’yı işgal etmek olduğunu anlayınca bu işe alet olmamak için 9 Nisan 1862’de askerlerini geri çekmeye başlayarak Meksika’dan ayrıldılar.

İngiltere ve İspanya’nın geri çekilmesinden sonra yalnız kalan Fransa İmparatoru III. Napolyon ABD’nin içinde bulunduğu sancılı durum ve kuzey ile güney arasında yaşanan iç savaştan da faydalanarak Meksika’da Fransız yanlısı bir yönetim kurmaya karar verdi. Nisan ayında ülkenin içlerine doğru ilerlemeye başlayan ve Muhafazakâr kesimlerce de desteklenen Fransız kuvvetleri Meksikalı yurtseverler tarafından 1862 yılı Mayısında Puebla şehri yakınlarında durduruldu. Ancak bölgeye daha fazla kuvvet göndermeye devam eden ve Meksika’daki sayıları 35.000’e yaklaşan Fransızlar 7 Haziran 1863 yılında Mexico City’i ele geçirmeyi başardılar. Başkentin düşmesinden sonra Juarez ve kabinesi henüz Fransız askerlerinin ulaşamadığı ülkenin kuzey bölgelerine doğru çekilerek Chihuahua şehrinde sürgünde bir hükümet kurdular. Başkentin ele geçirilmesinden sonra ülkenin başına geçecek Fransız yanlısı kukla bir hükümdar bulunması gerekiyordu bunun için Avusturya Arşidükü Maximilian’a Meksika İmparatoru olması için teklif götürüldü. Maximilian 10 Nisan 1864 tarihinde teklifi kabul ettiğini bildirdikten sonra aynı yılın 28 Mayıs günü Veracruz’a gelerek Meksika topraklarına ayakbastı. Mexico City şehrinde 12 Haziran 1864 günü yapılan resmi bir törenle kendisine Meksika imparatoru unvanı verilerek taç giydirildi.

İlk Fransız birlikleri 1862 Ocak ayı başlarında Veracruz şehrine gelerek Meksika’ya ulaştılar. Ancak bölgenin sıcak ve nemli iklimi ve karşılaşılan çeşitli hastalılar özellikle sarıhumma Fransızları zor durumda bıraktı. Birçok asker daha savaşa bile giremeden hayatını kaybetmeye başladı. Afrikalıların bu gibi hastalıklara karşı oldukça dirençli olduğu birçok kişi tarafından önceden biliniyordu. Bunun üzerine İmparator III. Napolyon Kavalalı Mehmet Ali Paşa zamanından beri devam eden Fransa-Mısır dostluğuna da güvenerek dönemin Mısır valisi Mehmed Said Paşa’dan Meksika’ya göndermek üzere asker talebinde bulundu. Mısır askerleri daha önceden Osmanlı Devleti adına Yunanistan, Arabistan Yarımadası ve Sudan’da birçok savaşa katılmışlardı. Said Paşa İmparatoru kıramayarak 453 kişiden oluşan bir tabur askeri Meksika’ya gönderebileceğini söyledi. Binbaşı Cabertullah Muhammed Efendi ve yardımcısı Yüzbaşı Muhammed Elmas Efendi komutasında 453 kişiden oluşan Mısırlı ve Sudanlı askerlerin ve sivil memurların da bulunduğu bir Fransız gemisi 8 Ocak 1863 sabahı gizlice Meksika’ya gitmek üzere İskenderiye limanından ayrıldı. Gemi kalkışından 47 gün sonra 23 Şubat 1863 günü Veracruz şehrine vardı.

Fransa ile Mısır arasında yapılan ve Meksika’ya Mısırlı ve Sudanlı askerlerin gönderilmesi konusundaki görüşme ve antlaşmadan Osmanlı Devleti’nin sonradan haberi oldu ve bu durumu onaylamadı. Ayrıca askerlerin kendisine sorulmadan gönderilmesi nedeni ile de Mısır kınandı. Sonuçta Mısır Osmanlı’ya bağlıydı ve başka bir ülkeye asker göndermek gibi önemli bir konu için İstanbul’a haber verilmesi ve padişahın onayının alınması gerekiyordu. Osmanlı Devleti Fransa ile olan ilişkilerinin bozulmasını istemediğinden dolayı bu yapılanlara çok fazla ses çıkarmadı. Ancak ABD ve sonrasında da İngiltere Meksika’ya asker gönderilmesi nedeni ile Osmanlı Devleti ve Mısır’ı protesto ettiler.

Mısırlı askerlerden yedisi deniz yolculuğu sırasında hayatını kaybetti. Veracruz şehrine gelindikten kısa bir süre sonra 15 kişi daha nedeni tam olarak tespit edilemeyen hastalıklardan dolayı yaşamını yitirdi. Mısırlı askerlerin dil sorunu ise Fransız ordusunda bulunan Cezayirliler kullanılarak çözüldü.

Askerlerin komutanı Cabertullah Muhammed Efendi sarıhummadan ölünce yerine yeni ordu komutanı olarak Muhammed Elmas Efendi atandı. 1863 yılı sonlarına doğru İskenderiye’den ayrılıştan bu yana çoğu hastalıklardan ve yetersiz beslenmeden olmak üzere kayıpların sayısı 47’yi bulmuştu. 1864 başlarında taburdaki askerlerden 22’si daha hayatını kaybetti.

Mısırlı ve Sudanlı askerlerin Meksika’daki başlıca görevleri demiryolu hatlarını, trenleri ve istasyonları korumak ve çevre güvenliğini sağlamaktı. Ancak Veracruz ve çevresi Juarez yanlısı ve milliyetçi isyancı kaynıyordu ve zaman zaman bunlarla da çatışmalara giriliyordu. Haziran 1863’de, Mexico City’in kaybedilmesinden sonra Tlalixcoyan’a çekilen Juarez’i ele geçirmek için hareket geçen Fransız Ordusu’nun içinde 80 Mısır ve Sudan askeride bulunuyordu. Meksika’da bulunduğu süre zarfında Mısır taburu gerillalarla mücadele dışında birçok savaşa katıldı ve bazı başarılar da elde etti.

1864 ve 1865 yılı içinde yapılan savaşlar ve arka arkaya kazanılan zaferler neticesinde Maximilian ve Fransızlar Juarez destekçilerini epeyce geriletmiş ve onları kuzeye ve ülkenin kıyı kesimlerine doğru çekilmeye mecbur etmişti ancak yine de tam olarak ortadan kaldıramamıştı. 1865 yılından sonra ABD iç savaşının bitmesi ile birlikte Monreo Doktrini ve başka sebeplerden dolayı Amerikan hükümeti iç savaş boyunca sürdürdüğü tarafsızlık politikasını bir kenara bırakarak diplomatik ve parasal açıdan Juarez’i desteklemeye başladı.

ABD’nin baskısı, direnişin bir türlü kırılamaması, savaş maliyetlerinin artması ve Bismark Prusyası’nın giderek Fransa için tehlikeli olmaya başlaması gibi nedenlerden dolayı İmparator 3. Napolyon 1866 yılı sonlarına doğru askerlerini bölgeden çekmeye karar verdi. Kademeli gerçekleşen bu çekiliş sırasında son Fransız birlikleri de 16 Mart 1867’de Meksika’dan ayrıldılar. Desteksiz kalan İmparator Maximilian 15 Mayıs 1867’de Queretaro kasabası yakınlarında Cumhuriyetçiler tarafından ele geçirildi ve mahkemesi yapıldıktan sonra 19 Haziran 1867 günü yanındaki 2 generali ile birlikte kurşuna dizilerek idam edildi.

Aynı günlerde Mısır ve Sudan askerleri de Fransız gemileri ile bölgeden ayrıldılar. Yalnızca 326 kişinin hayatta kalmayı başarabildiği taburun askerleri ilk olarak 1867 Nisan’ında Fransa’ya geldiler ve 9 Mayıs 1867’de Fransa İmparatoru ve Mısır ordusu başkomutanının bulunduğu bir heyet tarafından ziyaret edildiler. Aynı ay içinde Fransa’dan ayrıldıktan 2 hafta sonra İskenderiye limanında coşkulu bir kalabalık tarafından karşılandılar. Taburunun bazı askerleri Meksika’da bulundukları süre içinde göstermiş oldukları kahramanlık ve başarılarından dolayı Fransa, Osmanlı Devleti ve Mısır tarafından çeşitli nişanlar ve rütbeler verilerek ödüllendirilmiştir.