Mısır'ın Genişlemesi (1805-1914)

Osmanlılar'ın Mısır'ı Fethi ve Fransız İşgali

Mısır, 1517 Ridaniye Savaşı sonunda Memlûk Devleti'nin ortadan kaldırılması ile Osmanlı topraklarına katıldı. Mısır'da zamanla güçlenen Memlûk (Kölemen) beyleri 18. yüzyıla gelindiğinde iktidarı yeniden ele geçirdiler. Ortadoğu'da büyük bir Fransız İmparatorluğu kurmayı hedefleyen Napolyon Bonapart, 1798'de Kahire yakınlarındaki Piramitler Çarpışması'nda Osmanlı-Memlük kuvvetlerini bozguna uğratarak Mısır'a girdi. Ancak İngiltere ve Osmanlı Devleti'nin askerî müdahalesi sonucunda yenilgiye uğrayan Fransızlar, 1802 yılında imzaladıkları El Ariş Antlaşması ile Mısır'ı terk ettiler.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Mısır'da Yönetimi Ele Geçirmesi

Fransızlara karşı çarpışmak üzere Mısır'a gönderilen gönüllülerden oluşan bir birliğin komutanı olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa, zamanla Kahire'de çok güçlenince Osmanlı padişahı III. Selim tarafından 1805'de Mısır'a vali olarak atandı. 1811'de Mısır'daki Memlûk egemenliğine kesin olarak son veren Mehmet Ali Paşa, 1811-1818 Osmanlı-Suudi Savaşı sırasında Mekke ve Medine şehirlerinin de yer aldığı Hicaz Bölgesi, Yemen ve Arabistan'ın kalbi konumdaki Necd bölgesini ele geçirdi. 1824'de güneydeki Func İmparatorluğu'nun üzerine 25.000 kişilik bir Arnavut birliği göndererek bu devletin topraklarının tamamını ele geçirdi ve Sudan'ın fethini tamamladı. Kavalalı Mehmet Ali Paşa, 1824 yılında Osmanlı Devleti'nin isteği üzerine Rum isyancılara karşı savaşmak üzere Yunanistan'a bir donanma ile 17.000 kişiden oluşan iyi eğitimli bir kara birliği gönderdi. Ancak 1827'deki "Navarin Faciası" Kavalalı'nın Mora valiliği hayallerini sona erdirdi.

Osmanlı-Mısır Savaşları

Mehmet Ali Paşa'nın, 1831'de oğlu İbrahim Paşa komutasındaki bir orduyu Suriye üzerine göndermesi Osmanlılar ile arasının açılmasına neden oldu. 1832'de Konya yakınlarında gerçekleşen muharebede Osmanlı kuvvetlerini yenilgiye uğratan Mısır kuvvetleri Kütahya'ya kadar ilerledi. 1833'te imzalanan Kütahya Antlaşmasına göre; Adana, Suriye, Filistin, Lübnan ve Arabistan Yarımadası ile Girit adası Mısır'a veriliyordu. İki ordu 1839'da Nizip yakınlarında bir kez daha karşılaştı ancak Osmanlılar bu savaşı da kaybetti ve Anadolu'yu savunacak bir kuvvet kalmadı. İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya'nın araya girmesi ile 1840 yılında Osmanlı Devleti ile Mısır arasında imzalanan Londra Antlaşması ile Adana, Suriye, Filistin, Lübnan ve Arabistan Yarımadası ile Girit adasının yönetimi yeniden Osmanlılar'ın eline geçti. Mısır ve Sudan'ın yönetimi ise Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı.

1880'e kadar Fetihler

1880 Yılına gelindiğinde Mısır'ın toprakları, bugünkü Mısır ve Sina yarımadası dışında, Sudan'ın tamamı ile Libya, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Uganda, Etiyopya, Eritre, Cibuti, Somaliland ve Somali'nin bazı bölgelerini kapsıyordu.

1882 İngiliz İşgali ve Sonrası

1882 Yılında Mısır'da Arabi Paşa önderliğinde milliyetçi bir ayaklanma patlak verdi. Bunun üzerine harekete geçen İngilizler İskenderiye'yi bombaladılar ve İsmailiye'ye de asker çıkararak Mısır'ı işgal ettiler. Ülke bundan sonra görünüşte Osmanlı Devleti'ne bağlı gibi gözükse de gerçekte İngiltere tarafından yönetildi. 1914'te başlayan Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti Almanya'nın yanında yer alınca İngilizler Mısır'ı resmen koruma altına aldıklarını ilan ettiler. Osmanlılar bunu kabul etmediler ancak Mısır'ı kurtarmak için girişmiş oldukları 1915 Kanal Cephesi Harekatı başarısızlıkla sonuçlandı. Lozan Antlaşması'nın 17. maddesi gereği Türkiye Cumhuriyeti'de, Mısır ve Sudan üzerindeki tüm haklarından vazgeçtiğini resmen kabul etti.