Mol Kesri Nedir ?
Bir çözeltide çözünen maddenin mol değeri olarak miktarının, çözeltinin toplam mol değeri miktarına oranına mol kesri denir. Mol kesri genel olarak "X" harfi ile gösterilir. Bazen X, 100 ile çarpılarak (X . 100) mol yüzdesi şeklinde de ifade edilebilir. Mol kesrinin birimi yoktur.
Mol Kesri Formülü
Xçözünen = nçözünen / ntoplam
Xçözünen: çözünenin mol kesri
nçözünen: çözünenin mol sayısı
ntoplam: toplam mol sayısı
Xçözücü = nçözücü / ntoplam
Xçözücü: çözücünün mol kesri
nçözücü: çözücünün mol sayısı
ntoplam: toplam mol sayısı
Xçözünen + Xçözücü = 1'dir.
Mol Kavramı ve Avogadro Sayısı
Mol kesri ile ilgili sorulara geçmeden önce mol ne demek onu açıklamaya çalışalım.
Avogadro Sayısı veya Avogadro Sabiti, bir elementin bir molündeki atom sayısına ya da bir bileşiğin bir molündeki molekül sayısına denir. 1 mol yani 12 gr C-12 izotopundaki atom sayısı deneysel olarak hassas bir şekilde hesaplanmış ve yaklaşık olarak 6.02214076x10²³ (602.214.076.000.000.000.000.000) bulunmuştur. Bunu aşağıdaki şekildeki gibi ifade edebiliriz. (Not: Kolaylık olsun diye Avogadro Sayısını 6.02x10²³ alacağız)
1 mol C atomu = 6.02x10²³ tane C atomu = 12 gr C
Örneğin demir (Fe) atomun izotoplarından biri olan Fe-56’nın proton sayısı 26 ve nötron sayısı 30 olup kütle numarası (proton + nötron sayısı) 56’ya eşittir. Demir için;
1 mol Fe atomu = 6.02x10²³ tane Fe atomu = 56 gr Fe
Örneğin 1 mol su (H₂O) molekülü 18 gramdır. Bunu aşağıdaki şekildeki gibi ifade edebiliriz. (Not: 1 mol H₂O, 2 mol H (2 gr H) ve 1 mol O (16 gr O)'den meydana gelir.)
2 mol H atomu = 12.04x10²³ tane H atomu = 2 gr H
1 mol O atomu = 6.02x10²³ tane O atomu = 16 gr O
1 mol H₂O molekülü = 6.02x10²³ tane H₂O molekülü = 18 gr H₂O
Bunu bu şekilde yapmamızın nedeni atom veya moleküller çok küçük bir tanecik olduklarından kütlelerini ölçmemiz en azından bugünün teknolojik imkanlarıyla mümkün değildir. Ancak trilyonlarca, katrilyonlarca atom veya molekülün kütlesini ölçebiliriz.
Örnek 1
2 mol şekerli su çözeltisindeki çözünen şeker miktarı 0.6 mol ise şekerin mol kesri ve mol yüzdesi nedir ?
Cevap
Xçözünen = nçözünen / ntoplam
nçözünen = 0.6 mol
ntoplam = 2 mol
Xçözünen = 0.6 mol/2 mol = 0.3
% Xçözünen = 0,3 x 100 = 30
Örnek 2
13.8 gr C₂H₅OH (etil alkol) ile 16.2 gr H₂O (su)'nun karıştırılması ile oluşan çözeltide etil alkol ve suyun mol kesri ne olur ? (C₂H₅OH = 46 gr/mol, H₂O = 18 gr/mol)
Cevap
netilalkol = 13.8/46 = 0.3 mol
nsu = 16.2/18 = 0.9 mol
ntoplam = 0.3 + 0.9 = 1.2 mol
Xetilalkol = netilalkol / ntoplam
Xetilalkol = 0.3/1.2 = 0.25
Xsu = nsu / ntoplam
Xsu = 0.9/1.2 = 0.75
