Osmanlıların Slovakya’yı Fethi

1299 yılında kurulan Osmanlı Devleti II. Mehmet dönemine gelindiğinde 1402-1413 arasında yaşamış olduğu kargaşa dönemi hariç hem doğu hem de batı yönünde istikrarlı bir şekilde büyüyerek kuruluş devrini tamamlamıştı. 29 Mayıs 1453 günü İstanbul’un alınmasıyla birlikte Yükselme Dönemine geçilmiş ve Osmanlı Devleti’de dünya çapında bir imparatorluk haline gelmişti. II. Mehmet’in 1481 yılında Gebze yakınlarında hastalanarak ölmesi üzerine tahta çıkan oğlu II. Bayezid, saltanatının büyük bir bölümünü kardeşi Cem Sultan ile olan iktidar mücadelesine ayırmak zorunda kaldı. Babası II. Bayezid’i yeniçerilerin de desteği ile tahttan indirerek iktidara gelen I. Selim’in kısa süren hükümdarlığı döneminde önce doğuda İran üzerine bir sefer düzenlenerek bir süreliğine de olsa bu devletin tehdit oluşturması engellenmiş oldu. Daha sonra güneyde Memluklarla yapılan savaşlar sonucunda Suriye, Filistin ve Mısır alınarak bu devletin varlığına son verildi. I. Selim’in erken denecek bir yaşta ölmesi üzerine tahta çıkan oğlu I. Süleyman, doğu sınırlarında istikrarın sağlanması ve Avrupa’da yaşanan bazı gelişmeler neticesinde yönünü batıya dönmeye karar vererek 1521 Ağustosunda çıktığı ilk seferinde kendisinden önce 2 kez kuşatılmasına rağmen ele geçirilememiş olan Belgrad şehrini Macarların elinden aldı. Bu gelişmelerden sonra Macarlar sonraki hedefin kendileri olduğunu düşünerek tedbirler almaya başladılar.

Bu sıralarda Fransa Kralı I. François (Fransua) Kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken (V. Karl) ile girişmiş olduğu Avrupa hâkimiyeti mücadelesinde 1525 yılında İtalya’da yapılan savaşlar sırasında İspanyollara esir düştü. Madrid’de esir hayatı yaşamakta olan I. François (Fransua)’ın annesi I. Süleyman’a bir mektup göndererek oğlunun kurtarılması için yardım talebinde bulundu. Fransa’yı yanına çekerek Avrupa’daki Hıristiyan dayanışmasını parçalayabileceğini düşünen I. Süleyman François (Fransua)’ın annesinin yardım teklifini kabul etti. Ayrıca Şarlken (V. Karl)’in müttefiklerinden olan Macaristan üzerine de bir sefer yapılmasına karar vererek savaş hazırlıklarına başlanılmasını emretti. İki ordu arasında Macaristan’ın güneyindeki Mohaç Ovası yakınlarında 29 Ağustos 1526 günü gerçekleşen ve 2 saat kadar süren muharebe sırasında Macar ordusunun hemen tamamının yok edildiği haberleri başkente ulaşınca telaşa kapılan kraliyet ailesi, soylular ve devlet adamları Bratislava’ya kaçtılar. Osmanlı ordusu her hangi bir direnişle karşılaşmadan terke edilmiş durumdaki Budin (Budapeşte)’e kadar geldi. I. Süleyman savaş sırasında Macaristan Kralı II. Layoş’un hayatını kaybetmesi nedeni ile hükümdarsız kalan ülkenin başına Erdel Voyvodası Yanoş Zapolya’nın geçmesini sağlayarak bir miktar askeri de Macaristan’da bırakıp İstanbul’a döndü. Yanoş’un hükümdarlığını kabul etmeyen ve tahtın asıl varisinin kendisi olduğunu iddia eden Avusturya Arşidükü ve Şarlken’in biraderi Ferdinand I. Süleyman’ın ayrılmasından sonra hareket geçerek Yanoş Zapolya’yı yenilgiye uğratıp Budin’i ele geçirdi ve Macaristan tahtına da oturdu. Yanoş’un yardım istemesi üzerine Macaristan üzerine yeni bir sefer daha yapılmasına karar veren I. Süleyman 1529 Eylül’ünde Budin’i yeniden ele geçirerek Yanoş Zapolya’nın 2. kez Macaristan tahtına oturmasını sağladı.

1529 seferi sırasında Osmanlı askerleri ilk defa Macaristan dışında Avusturya ve Slovakya topraklarına da girdiler. Slovakya’ya giren ilk Türk birlikleri Bratislava civarındaki köy ve kasabalara kadar geldiler. 1530 Eylül’ünde güneybatı Slovakya’daki Hlohovec, Vráble, Topoľčany ve Zlaté Moravce şehirlerine akınlar düzenlendi. Osmanlılar’ın Macaristan topraklarındaki ilerleyişini durdurarak Türkleri bölgeden atmaya karar veren Avusturya Arşidükü I. Ferdinand, Erasmus von Teufel komutasında Alman, Macar, Çek, Slovak, İspanyol ve İtalyan askerlerinden oluşan bir orduyu bölgeye gönderdi. İki ordu 10 Ağustos 1552 günü şimdiki Slovakya sınırları içerisinde kalan Plášťovce şehri yakınlarında karşılaştı. 11 Ağustos günü gerçekleşen Palast Muharebesi sırasında müttefik ordusu bozguna uğrayıp dağıldı. Ordu komutanı Erasmus von Teufel 4000 askeri ile birlikte teslim oldu. Palast Muharebesi’nden sonra da Slovakya’daki ilerleyişlerini devam ettiren Osmanlı birlikleri 1552-1554 arasında Fiľakovo, Divín, Sečany ve Modrý Kameň kalelerini ele geçirdi. Daha sonra bölge de askeri ve idari bir örgütlenmeye gidilerek Fiľakovo, Novohard ve Sečany Sancakları kuruldu. 1568 yılına kadar aralıklarla süren Habsburg – Osmanlı çatışmaları aynı yılın Şubat ayında Edirne’de imzalanan bir barış antlaşması ile sona erdiğinde bölge bu tarihten 1593 yılına kadar diğer dönemlere oranla göreceli de olsa sakin ve huzurlu bir dönem geçirdi.

1593-1606 Osmanlı – Avusturya Savaşları sırasında Slovakya ve Macaristan toprakları birçok kez el değiştirdi. Türkler ilk defa bu savaşlar sırasında Avrupalıların kullandıkları silahların kendi kullandıkları silahlardan üstün olduğunu gördüler. Bu dönemde Slovakya ve Macaristan topraklarında Osmanlılara karşı yapılan mücadeleler Türklerin Batı Avrupa’ya girmesini engelledi.

1663 Yılında Girit Adası için Venediklilerle savaş halinde olan Osmanlı Devleti Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa komutasındaki bir orduyu Hırvatistan’a göndermişti. Bu sıralarda Romanya’daki bazı sınır kalelerine Avusturyalıların saldırıp ele geçirdikleri haberleri gelince Padişah IV. Mehmet Hırvatistan’da bulunan ordunun Avusturya üzerine yürümesini emretti. 1663 Ağustosunda Şimdiki Slovakya Devleti sınırları içerisinde kalan Uyvar (Nové Zámky) önlerine gelen Osmanlı ordusu 39 günlük bir kuşatmadan sonra Eylül ayı ortalarında kaleyi ele geçirdi. Daha sonra 13 Ekim de Nitra ve 2 Kasımda da Levice şehirleri ele geçirildi. Bölgede aynı yıl içersinde idari bir teşkilatlanmaya gidilerek Uyvar (Nové Zámky), Boyak, Holok, Leve, Litra ve Novigrad sancaklarından oluşan ve başkenti Uyvar (Nové Zámky) olan Uyvar Eyaleti kuruldu.

Avusturya İmparatoru I. Leopold bu gelişmelerden sonra sıranın kendisine geleceğini düşünerek korkuya kapılmış Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya’dan yardım talebinde bulunmuştu. Uyvar’ın alınmasından hemen sonra 1664 Baharında karşı saldırıya geçen Avrupa devletleri 16 Mayıs ta Nitra’yı aldılar. 19 Temmuzda da Levice yakınlarında karşılaştıkları Türk birliklerini yenilgiye uğrattılar. 1 Ağustos 1664 günü Macaristan’ın batısındaki Saint Gotthard (Sengotar) yakınlarında yapılan muharebeden sonra iki tarafta daha fazla ilerleyemiyeceklerini anlayarak 10 Ağustos 1664 tarihinde 20 yıl sürecek bir Barış Antlaşması (Vasvar) imzaladılar.

Macaristan’ın Habsburg idaresindeki bölgelerinde Katolik Avusturya yönetiminden memnun olmayan Protestan Macarlar yaşamaktaydı. Bunlar 1673 yılında İmre Tökeli liderliğinde ayaklanarak Macaristan’daki bazı şehirleri ele geçirdiler. Ancak üzerlerine gönderilen Avusturya ve Lehistan (Polonya) kuvvetleri karşısında fazla tutunamayarak ele geçirdikleri yerleri bırakmak zorunda kalıp önce Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’ya ancak ondan olumlu bir cevap gelmemesi üzerine 1681 yılında 2. defa olmak üzere Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’ya başvurarak Osmanlı Devleti’nden yardım istediler. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın bu yardım taleplerine olumlu cevap vermesi üzerine harekete geçen Osmanlı ordusu 1682 yılı içinde Orta Macaristan’ın başkentini ele geçirdi ve İmre Tökeli’nin de Orta Macaristan Kralı olarak kabul edildiği ilan edildi. Daha sonra 14 Temmuz 1683’te bizzat Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Viyana önlerine kadar gelerek şehri kuşattı ancak 2 ay boyunca yapılan 17 büyük saldırıya rağmen şehir ele geçirilemedi. 12 Eylül günü Alman ve Leh kuvvetlerinden oluşan Hıristiyan ordusu birlikleri şehri kuşatmış durumdaki Osmanlı birliklerine arkadan saldırarak onları iki ateş arasında bırakıp ağır bir yenilgiye uğrattılar. Telaş ve panik halindeki ordu Budin’e kadar çekildi. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ise 25 Aralık 1683 günü yenilginin sorumlusu kabul edilerek Belgrad’da idam edildi.

Viyana bozgunundan sonra Avrupa devletleri tarafından oluşturulan ve daha sonra Rusya’nın da katılacağı Kutsal İttifak kuvvetleri ile Osmanlı Devleti arasındaki savaşlar 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşmasına kadar devam etmiş olup. 7 Temmuz 1685 günü Uyvar önlerine gelerek şehri kuşatma altına alan Hıristiyan birliklerinin 19 Ağustos 1685 günü kaleye girmesi ile birlikte Slovakya’daki yaklaşık 130 yıl (1552-1685) süren Osmanlı egemenliği de sona ermiş oldu.