Paraguay Savaşı (Üçlü İttifak Savaşı)

Paraguay Savaşı ya da diğer adıyla Üçlü İttifak Savaşı, 1864/65–1870 arasında Paraguay ile Arjantin, Brezilya ve Uruguay ittifakı arasında gerçekleşen Latin Amerika tarihinin en kanlı savaşı.

Paraguay, Mayıs 1811’de bağımsızlığını ilan ederek İspanyol İmparatorluğu’ndan ayrılan ilk Güney Amerika ülkesi oldu. Ülke bundan sonra 1814’den 1870 yılına kadar birbiri ardınca gelen diktatörlerce yönetildi. Son diktatör Francisco Solano López 1862 yılında babasının ölümü üzerine iktidara geldiğinde Paraguay’da her şey normal görünüyordu. López, ilk iş olarak ülkesi için tehdit olarak gördüğü ve bölgenin iki büyük gücü konumundaki Brezilya ve Arjantin’e karşı Uruguay devlet başkanı Bernardo Berro’ya yaklaştı.

Uruguay’da 1863 yılında iktidardaki Beyaz Parti lideri ve devlet başkanı Bernardo Berro’ya karşı Kırmızı Parti lideri Venancio Flores tarafından bir ayaklanma başlatıldı. Uruguay’daki bu iç çekişmeler Arjantin, Brezilya ve Paraguay’ın da işe karışması ile birlikte hızlıca bölgesel bir soruna ve çatışmaya dönüştü.

Arjantin, Berro hükümetine karşı bir ayaklanma başlatmış olan Flores yanlılarını silah, para ve gönüllüler göndererek desteklemeye başladı. 1 Mart 1864’de Bernardo Berro’nun cumhurbaşkanlığı görevinden istifa etmesi üzerine yerine Atanasio Aguirre yeni cumhurbaşkanı olarak seçildi. Flores yanlılarına karşı Aguirre hükümetini desteklemeye başlayan López ayrıca Brezilya’yı da uyararak bu ülke tarafından Uruguay’a yapılacak herhangi bir müdahalenin kendi topraklarına yapılmış sayılacağını söyledi. Ancak Brezilyalılar güney sınırlarının güvenliğini sağlamak ve bölgesel üstünlüklerini yeniden tesis etmek amacıyla Uruguay’daki gelişmelere müdahale etmeye karar verdiler.

1864 Yılının Ekim ayı ortalarına doğru Brezilya ordusu Flores yanlılarını desteklemek amacıyla sınırı geçerek Uruguay topraklarına girdi. Bu gelişmelerden sonra Paraguay ordusu da hızlı bir şekilde hareket ederek Brezilya’nın Mato Grasso eyalatini işgal etti. Daha sonra López, Aguirre güçlerini doğrudan desteklemek amacıyla askerlerinin topraklarından geçmesi için Arjantin hükümetinden izin istedi. Teklifin reddedilmesi üzerine 13 Nisan 1865’de Arjantin topraklarına giren Paraguay ordusu 15 Nisan’da Corrientes şehrini ele geçirdi. Ancak 20 Şubat 1865’de Brezilya ordusu ve Flores destekçileri başkent Montevideo’ya girerek çoktan Aguirre hükümetini devirmişlerdi.

1 Mayıs 1865’de Buenos Aires’de bir araya gelen Arjantin, Brezilya ve Uruguay dışişleri bakanları Paraguay’a karşı birlikte hareket etmeyi öngören gizli bir ittifak antlaşması imzaladılar. 4 Mayıs 1865’de Arjantin hükümeti Paraguay’a savaş ilan etti. 11 Haziran günü yapılan Riachuelo Deniz Savaşında güçlü Paraguay Donaması, Brezilya Donanması tarafından yok edildi. 1864 ve 1865 muharebelerinde müttefikleri hazırlıksız olarak yakalayan Paraguay bazı ufak başarılar elde etti. Ancak Riachuelo Deniz Savaşından sonra dengeler değişti ve müttefikler 16 Nisan 1866 günü yaklaşık 40.000 piyadeden ve 15.000 süvariden oluşan bir kuvvetle Paraguay topraklarına girdiler. Bunun üzerine karşı saldırıya geçen Paraguay ordusu arka arkaya yenilgiler alarak geri çekilmek zorunda kaldı. Yine de işgal kuvvetlerinin topraklarındaki ilerleyişini durdurabileceğine inanan López, 24 Mayıs günü 25.000 kişiden oluşan bir kuvvetle, 35.000 kişilik müttefik birliklerine saldırdı. Latin Amerika Tarihi’nin en kanlı çatışmalarına sahne olan ve Paraguay’ın yenilgisi ile sonuçlanan Tuyutí Muharebesi olarak kayıtlara geçen bu çarpışmalar sırasında her iki tarafta çok ağır kayıplar verdiler. 18 Temmuz 1866 günü yapılan Boquerón Savaşı’nda ise Paraguay ordusu müttefik kuvvetlerine 6000’den fazla kayıp verdirerek ağır bir yenilgiye uğrattı. Ancak 1-3 Eylül tarihleri arasında gerçekleşen Curuzu Savaşı Paraguay’ın yenilgisiyle sonuçlandı. Curuzu Muharebesi’nden sonra savaşı kazanamayacağını düşünen López barış görüşmeleri için bir konferans toplanmasını istedi ise de konferans herhangi bir antlaşmaya varamadan dağıldı.

Barış görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine müttefikler Paraguay topraklarındaki ilerleyişlerine devam ederek Curupaity önlerine kadar geldiler. 22 Eylül sabahı Brezilya Donanması’nın da ateş desteği ile saldırıya geçen ve 20.000 kişiden oluşan müttefik kuvvetleri 5.000 kişiden oluşan ve iyi toplarla desteklenmiş Paraguay ordusu karşısında ağır bir yenilgi alarak geri çekilmek zorunda kaldı. Arjantin, Brezilya ve Uruguay askerlerinden oluşan müttefik ordusunun beşte birinin yok olduğu Curupaity Savaşı’nda Paraguay’ın kaybı çok azdı.

Curupaity Muharebesi Üçlü İttifak Savaşları sırasında Paraguay ordusunun kazandığı en önemli zafer olup devamı gelmedi. Ancak yine de bu zafer müttefik ordusunda tartışmalara ve komuta kademesinde değişikliğe gidilmesine neden oldu ve müttefikler 10 ay boyunca 1867 Temmuz’una kadar Paraguay topraklarındaki saldırılarını durdurmak zorunda kaldılar. 1868 Kasım’ında yeniden saldırıya geçen Arjantin, Brezilya ve Uruguay askerlerinden oluşan müttefik kuvvetleri 1 Ocak 1869 günü başkent Asunción'a girdiler.

Başkentin düşmesinden sonra kendisine sadık askerleriyle birlikte kuzeye doğru çekilen López 14 ay boyunca sürecek bir gerilla savaşı başlattı. Ancak 1 Mart 1870 günü yapılan Cerro Corá Muharebesi’nden sonra esir alınmaya çalışılırken çıkan kargaşa sırasında vurularak öldürüldü ve böylelikle 6 yıllık Paraguay Savaşı da sona ermiş oldu.

Savaş 6 yıl sonra sona erdiğinde 450.000 civarında olan Paraguay nüfusunun yaklaşık yarısının çatışmalar, açlık, hastalık vb. gibi nedenlerden ötürü hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Ülke de yetişkin olarak yalnızca 28.000 erkek kalmıştı. Ayrıca pek çok kasaba ve şehir harap olmuş ve ekonomi de çökmüştü. Yapılan barış antlaşması ile Paraguay, yaklaşık 140.000 km²’lik bir toprağını Arjantin ve Brezilya’ya bırakmak zorunda kaldı. Ayrıca hiçbir zaman tam olarak ödenememiş olsa da yüklü bir savaş tazminatı da ödeyecekti.