Renk Nedir

Eğer çevremizdeki her şeyi siyah beyaz olarak görseydik Dünya bizim için gerçekten çok sıkıcı bir yer olabilirdi. Masmavi okyanuslar, yemyeşil ormanlar, kıpkırmızı güller, değişik renkte kuşlar v.b. hepsi gerçekten çok güzel görünüyorlar.

Peki, etrafımızdaki her şeyi nasıl oluyor da renkli olarak görebiliyoruz hiç merak ettiniz mi? Hepimizin bildiği üzere karanlık veya loş ışıklı bir ortamda etrafımızdaki her şey siyah olarak görünür. Örneğin zifiri karanlıkta kalmış bir odada etrafımızdaki eşyaların hiçbirini göremeyiz ancak biri düğmeye bastığında her şey bir an da değişir. Bu gerçek bize ışık ile görme olayı veya renk arasında sıkı bir ilişki olduğunu gösterir.

Bilindiği üzere ışık bir elektromanyetik dalga türü olup yayılma hızı da saniye’de 300.000 km’ye yaklaşır. Çok eski çağlardan beri insanlar yağmur ile gökkuşağı arasında bir ilişki olduğunu biliyorlardı. Ancak bunu en doğru şekilde ilk açıklayan ve keşfeden ünlü Fransız filozof René Descartes olmuştur. Descartes, gökkuşağının havadaki yağmur damlacıklarının beyaz renkli güneş ışığını kırması (renklere ayırması) sonucunda oluştuğunu söylemiştir.

Güneşten gelen beyaz ışığın farklı renklerdeki ışıkların bir karışımı olduğunu ise gerçek anlamda ilk açıklayan kişi ünlü İngiliz bilim adamı Sir Isaac Newton olmuştur. Newton, 1666 yılında yaptığı bir deneyde çiftliğinin karanlık odalarından birine açtığı küçük bir delikten içeri girmesini sağladığı güneş ışığını üçgen bir cam prizmadan geçirerek odanın karşı tarafındaki duvarda bir renk kuşağı (ışık tayfı) oluşturmayı başardı. Deneyine devam eden Newton, İkinci bir üçgen cam prizma yardımıyla da bu renkleri tekrar birleştirerek beyaz ışığın aslında tek bir renk olmadığı birçok rengin (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor ve lacivert) bir karışımı olduğunu kesin olarak kanıtlamış oldu.

Doğrusunu söylemek gerekirse gerçekte renk diye bir şey yoktur. Bu ifadeler ilk başlarda birçok insana saçma ve anlamsız gelebilir. Renk dediğimiz şey aslında, gözümüze ulaşan ve elektromanyetik dalgaların bir türü olan görünür ışığa karşı beynimizin görme merkezinin verdiği tepkiden başka bir şey değildir.

Bütün cisimler atom ve molekül dediğimiz çok küçük taneciklerin bir araya gelmelerinden oluşmuşlardır. Atomların çekirdek adını verdiğimiz merkezlerinde proton ve nötron denilen tanecikler bulunur. Çekirdeğin etrafında ise belirli enerji seviyesine sahip yörüngelerde ve hiç durmadan dönen elektronlar yer alır. Bir cisme dışarıdan ışık enerjisi şeklinde bir enerji verilirse bir süre sonra cismi oluşturan atomların elektronlarına ulaşan bu enerji eğer elektronların bir sonraki bir enerji seviyesine çıkmasını sağlayacak enerji miktarı ile eşit bir değer de olur ise elektronlar bu enerjiyi kullanarak bir üst enerji seviyesine çıkarlar. Ancak daha yüksek bir enerji seviyesine çıkan elektronlar kararsız bir hale gelerek tekrar eski yerlerine geri dönmek isterler. Elektronlar eski yerlerine geri dönerken kazanmış oldukları bu fazla enerjiyi ısı, ışık v.b. şeklinde dışarı salarlarr. Isıtılan demirin kızarması, güneş altında kalan cisimlerin sıcaklıklarının artması buna örnek olarak verilebilir. Ancak bir cismin üzerine gelen ışığın enerjisi cismin atomlarındaki elektronları bir üst enerji seviyesine çıkaracak kadar yeterli büyüklükte değilse cisim bu enerjiyi soğuramayarak geri yansıtır. Cisimden yansıyan bu ışık gözümüze ulaştıktan sonra göz merceğinden geçer ve retinaya gelir. Retina da bulunan ve koni hücreleri adını verdiğimiz (kırmızı, yeşil, mavi) renk hücreleri tarafından elektrik sinyallerine dönüştürülerek beynin görme merkezine gönderilir. Beynimiz kendisine gelen bu elektrik sinyallerini şiddetine göre yorumlayarak cismi hangi renkte ve ton da görüp görmeyeceğimize karar verir ve böylelikte bizde cisimleri renkli olarak görmüş oluruz.

Bir cismin üzerine bir güneş ışığı düştüğünde o cisim için üç olasılık vardır. Birinci olasılık eğer cisim üzerine düşen ışığın hepsini yansıtıyorsa beyaz olarak görünür. İkinci olasılık eğer cisim üzerine düşen ışığın tamamını soğuruyor ve dışarı hiçbir kısmını yansıtmıyorsa siyah olarak görünür. Üçüncü olasılık ise eğer cisim üzerine düşen ışığın birini veya birkaçını yansıtıyorsa yansıttığı renkte ve renklerin karışımında görünür.

Örneğin bir cismin kırmızı renkte görünmesinin nedeni üzerine düşen güneş ışığının yalnızca kırmızı dalga boyundaki kısmını yansıtması diğer kısımlarını soğurmasından kaynaklanmaktadır. Bir limonun sarı renkte görünmesi ise üzerine gelen güneş ışığının yalnızca kırmızı ve yeşil dalga boyuna sahip olan renkteki kısımlarını yansıtması diğer renkteki kısımlarını soğurmasından kaynaklanmaktadır.

Yukarıda da belirtmiş olduğumuz gibi bir cismin siyah olarak görünmesi üzerine gelen bütün dalga boyundaki renkleri soğurması hiç birini yansıtmamasından kaynaklanmaktadır. Ancak burada şunu da belirtelim ki siyah diye bir renk olmadığı gibi beynimizin siyah olarak algıladı renk diye bir şey de yoktur. Beynimizin herhangi bir tepkide bulunmamasını biz siyah, karanlık olarak algılarız.

Örneğin yukarıda belirtmiş olduğumuz güneş ışığı altında kırmızı renkte görünen bir cismi, yapay olarak oluşturulan veya güneş ışığının sadece yeşil dalga boyuna sahip olan kısmının girebilmesini sağlayacağımız yeşil ışıkla aydınlatılan bir odaya soktuğumuzda cismimiz kırmızı dışındaki bütün renkleri soğuracağı için üzerine gelen yeşil ışığı tamamını soğurur ve dışarı hiçbir şey yansıtmaz ve sonuçta siyah olarak görünür.

Renk diye bir şeyin olmadığını ve bunun tamamen beynimizin bize karşı oynadığı bir algı oyunundan başka bir şey olmadığının en güzel örneklerinden biride güneş ışığı altında beyaz görünen bir cisme; kırmızı ışık altında baktığımızda kırmızı, yeşil ışık altında baktığımızda yeşil, mavi ışık altında baktığımızda mavi, yeşil ve mavi ışık altında baktığımızda sarı, loş bir ışık altında baktığımızda siyah olarak görünmesini örnek olarak verebiliriz. Çünkü güneş ışığı altında beyaz görünen bir cisme örneğin kırmızı bir ışık altında baktığımızda cisim üzerine gelen bütün dalga boyundaki renkleri yansıtma özelliğine sahip olduğu için üzerine sadece kırmızı dalga boyundaki ışık geleceği için sadece kırmızı yansıtır ve sonuç olarak ta kırmızı görünür.