Resesyon Nedir?

Resesyon(Durgunluk), belirli bir bölgedeki genel ekonomik faaliyetteki önemli bir düşüşe işaret eden makro ekonomik bir terimdir. İşsizlik gibi aylık göstergelerle birlikte birbirini izleyen iki çeyrekte GSYİH daki düşüştür.

Resesyon, bir ekonominin tamamında birkaç ay süren ekonomik performansının düştüğü dönemdir. İşletmeler, yatırımcılar ve hükümet yetkilileri, resesyon başlangıcını tahmin etmeye veya teyit etmeye yardımcı olabilecek çeşitli ekonomik göstergeleri takip etmeye çalışırlar. Resesyonu belirlemede yardımcı olabilecek bu göstergeler, her ülkenin resmi ekonomik kanalları aracılığıyla açıklanır.

Resesyonun nasıl ve neden oluştuğunu açıklamak için çeşitli ekonomik teoriler var. Bu bağlamda her zaman yukarıdaki tanım, “ekonomi resesyonda diyebilmek” için yeterli koşulu oluşturmaz. Ekonominin resesyonda olduğunu belirlemek için her zaman bu üçer aylık periyotlara bakmak gerekmeyebilir, çünkü negatif büyüme üç aylık gayri safi yurt içi hasıla raporları açıklanmadan sessizce başlamış olabilir. Ekonomi karar vericileri, bu çeyrekleri beklemeden ekonomik resesyon dönemine daha sık raporlanan; gelir, istihdam, üretim ve perakende satışlar aylık verilerini kullanarak açıklayabilir.

Resesyonu Anlamak

Sanayi Devrimi’nden bu yana, çoğu ülkede uzun vadeli makro ekonomik eğilim her zaman büyüme yönünde olmuştur. Bununla birlikte, uzun vadeli büyümenin yanı sıra, büyük çaplı makro ekonomik göstergelerin altı aylık periyotlar halinde veya daha uzun dönemlerde tekrar büyüme trendine gelmeden önce yavaşlama ve hatta düşme eğilimi gösterdiği kısa vadeli dalgalanmalar olur. Bu kası vadeli düşüşler resesyon olarak bilinir.

Resesyon, hoş olmasa da her ekonominin başına gelebilecek normal bir iş döngüsüdür. İş başarısızlıkları, sıklıkla banka başarısızlıkları, üretimde yavaşlama, negatif büyüme ve yüksek işsizlik resesyonun karakteristik özellikleridir. Resesyon, kimi zaman ülkelere acı reçeteler sunsa bile, ekonomiyi değiştirmede önemli etkileri olabilir. Resesyonun ekonomiye nasıl bir etkisi olacağı devlet tarafından karar verilir. Resesyon döneminde, yapısal reformlarla birlikte eskimiş endüstriler, verimsiz üretim ve teknolojide geri kalmışlık gibi resesyona veya ekonominin yavaşlamasına neden olabilecek etkenler ortadan kaldırılabilir veya eski ekonomik model üzerinde devam edilerek yaygınlaşmış bir işsizlik ve ekonomiden kaynaklanan ekonomik ve politik bir karmaşanın içine girilebilir.

Durgun dönemlerinde, herkes ekonomideki bu yavaşlıktan aynı şekilde etkilenmez, kimi sektörler ve kişiler resesyonun etkilerini hiç hissetmezken kimi topluluklar ise resesyondan dolayı harap olabilirler. Resesyon ekonomik büyüme başladığı anda sonlanır, ancak toplumun ve kurumların son erdiğini anlaması ve tanımlaması için zaman gerekir. Resesyonu önceden tahmin etmek çok mümkün değildir. Yukarıda da açıkladığım gibi ekonominin durgunluk dönemine girdiğini anlayabilmek için belli başlı göstergelerden yararlanılır.

Resesyon Ne Kadar Sürer?

Durgunluk genel kabulüyle 6 ile 18 ay arasında sürer. Bu süre, gerilemenin ciddiyetine, hükümetin aksiyonlarına ve merkez bankası müdahalelerine göre değişiklik gösterebilir. Teknik faktörlerle birlikte toplumun ve halkın tepkisi bu süre için belirleyici diğer faktörlerdir.

Resesyon, bir kere olabileceği tekrarlı bir biçimde de gerçekleşebilir. GSYİH, altı aylık periyotta düşüş yaşadıktan sonra büyüme ve tekrarında yine altı aylık bir durgunluk yaşayıp üst üste iki kere resesyona maruz kalabilir veya yıllarca sürebilecek genel bir resesyon sarmalı içinde kendini bulabilir.

Resesyon Döneminde Ekonomide Neler Yaşanır?

Resesyon dönemlerinde, hisse senedi fiyatlarının düşmesi ve işsizliğin hızla yükselmesi en çok karşılaşan durumdur. Hisse senetlerindeki düşüş, yatırımcıların yatırım yapmak için gerekli olan kaynakların ekonomik yavaşlamadan dolayı azalması ve piyasaya olan inançlarının azalması nedeniyle ortaya çıkar. Bu nedenle borsadaki hisse senetlerine talep giderek azalır, talebi azalan hisse senedi fiyatları(portföy değerleri) düşmeye başlar.

Ekonomik durgunluk sırasında, işverenlerin iş gelirleri azalmaya başlar. İşverenler, gelirlerindeki azalma yeni işçi istihdamını durdurmasına ve mevcut iş gücünün bir kısmını işten çıkarmasına neden olur. İşten çıkarmalar arttıkça, işsizlik artar ve resesyonun etkileri toplum üzerinde daha görünür olmaya başlar. Eğer bu noktada ekonomi aktörler tarafından gerekli önlemler alınmazsa, gelirleri azalan tüketiciler para harcamak yerine tasarruf etmeye başlarlar, harcamadaki azalma iş gelirlerinin daha da azalmasına neden olur. Bu sarmal ülkelerin uzun süre ödemek zorunda kalacakları acı faturaları önüne koyabilir.

Yukarıda da değindiğim gibi resesyon ekonomilerin karşılaşmak istemediği bir durgunluk dönemidir. Ancak bu dönemlerin ekonomi üzerinde olumlu birkaç etkisi de mevcuttur. Ekonomide durgunluk dönemlerinde, enflasyon da bir düşüş yaşanabilir. Bazı zamanlarda enflasyondan dolayı kilitlenmiş ekonomilerde, resesyon para biriminin değer kazanmasını sağlayarak, resesyon kadar tehlikeli olan enflasyon canavarını dizginleyebilir. Bazı ekstrem durumlarda ise resesyonla birlikte enflasyonda da artış yaşanabilir.(stagflasyon)

Dünya Resesyona Mı Giriyor?

Koronavirüs nedeniyle dünyanın en büyük ekonomilerinden ikisi olan Çin ve Amerika’da Mart ayında imalat göstergeleri 2009 yılından beri en büyük düşüşünü yaşadılar. Ekonomistlerin, 2020 için yaptıkları pozitif büyüme tahminleri de yerini negatif büyümelere bıraktı.

Goldman Sachs analistleri, ABD'nin 2020 yılı ikinci çeyreğinden yıllık %5 oranında bir daralma bekliyor. Bu rakam 2008’in sonundan bu yana en dik düşüşe tekabül ediyor. Dünyanın lokomotifi ekonomilerinden biri olan ABD ekonomisindeki yavaşlama, Rusya ve Suudi Arabistan arasındaki petrol savaşları emtia fiyatlarında yarattığı baskı nedeniyle dünyanın durgunluğa girebileceği artık bir gerçeklik olmaya başladı. Türkiye içinde son günlerde yapılan IMF söylentileri, Türkiye'ninde ilerleyen dönemlerinde büyük bir parasal sıkıntı ve ekonomik daralma yaşayabileceğimizi gösteriyor.