Satürn

Satürn'e İlişkin Genel Bilgiler

Güneş'e Olan Ortalama Uzaklık: 1472 milyon kilometre

Yıl Uzunluğu: 29,46 Dünya yılı

Gün Uzunluğu: 10 saat 39,4 dakika

Ekvator Çapı: 120536 kilometre

Kutupsal Çapı: 108728 kilometre

Kütle: 95.159 (Dünya = 1)

Hacim: 763.59 (Dünya = 1)

Özgül Ağırlık (Yoğunluk): 0,687 gram/cm³

Ortalama Dış Atmosfer Sıcaklığı: -180 °C

Uydu Sayısı: 82 (Bilinen)

Güneş sisteminde yer alan dokuz gezegenden biridir. Öbürleri ise güneş olan uzaklıklarına göre sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Uranüs, Neptün ve Plüton’dur. Satürn, Güneşe olan uzaklık bakımından Jüpiter’den sonra altıncı sırada yer alırken, ağırlık bakımından ise yine Jüpiter’den sonra ikinci sırada yer alır.

Sekendiz ve Zühal olarak ta bilinen bu gezegenin ismi, Eski Yunanların tanrısı Kronos ile bir tutulan ve bağcıların ve çiftçilerin koruyucusu olduğuna inanılan Roma tanrısı Saturnus’tan gelir. Hatta Eski Romalılar döneminde bu tanrı için 17 – 23 Aralık tarihleri arasında 7 gün boyunca süren ve Saturnus Şenlikleri olarak bilinen bir eğlence bile düzenleniyordu. Eski Yunanlar, Romalılar, Araplar ve İbraniler Satürn’ün insanların kaderi üzerinde rol oynadığına inanırlardı.

Çıplak bir gözle Dünya’dan Satürn gezegenine bakılırsa eğer sarımtırak bir renkte ve çevresindeki yıldızların pek çoğundan daha parlak bir gök cismi olarak göründüğü hemen fark edilir. Orta büyüklükte bir teleskop ile bakılırsa, ilginç halka yapısı rahat bir şekilde seçilebilir. Satürn gezegeni eski astronomi bilgilerince de biliniyordu ama halkalarını ilk olarak kendi geliştirmiş olduğu bir teleskop ile bu gezeni rasat etmeye karar veren ünlü İtalyan bilim adamı Galileo Galilei 1610 yılında keşfetti. Bunların gerçek bir halka sistemi olarak kabul edilmesi ise ancak 1655 yılında Hollandalı gök bilimci Christiaan Huygens’in yaptığı incelemelerden sonra oldu. O zamandan beridir Satürn gezegenin bu ilginç ve olağanüstü güzellikteki halka yapısı bütün gök bilimcilerin dikkatini çeke gelmiştir.

Satürn'ün Halkaları

1970’li yıllara kadar halkaları olan tek gezegenin Satürn olduğu sanılıyordu ancak ilerleyen yıllar da uzaya gönderilen araçlar ile yapılan derin araştırmalar sonucunda bu gezegenin ki kadar ihtişamlı olmasa da Jüpiter, Uranüs ve Neptün’ün de halkalı bir yapıya sahip oldukları anlaşıldı. Fakat bunların halkaları yandan bakıldığında çok zor fark edilirler.

Bilinen evren içinde bu güne kadar eşine rastlanılmamış olan bu halkalar, gezegenden tamamen ayrı ve gezegenin ekvator düzlemi hizasında bulunurlar. Satürn’ün eş merkezli ve katı taneciklerden oluşan yedi ayrı yassı halkası vardır. Bunlar dıştan içe doğru sırasıyla G, F, Encke Bölümü, A, Cassini Bölümü, B, C ve D halkasıdır. Ayrıca bu halkalı yapı birbirinden farklı parlaklıkta üç ana kısma ayrılır. Gri renkteki dış kısım ile parlak orta kısım arasında “Cassini Bölümü” denilen bir boşluk dikkat çeker. En yakın olan iç bölge ise çok karanlıktır ve arasından Satürn gezegeni rahatlıkla seçilebilir. Toplam çapının 285.000 km’ye ulaştığı bu halka sisteminin kalınlığının 60.000 km civarında olduğu ve kütlesinin ise gezegenin kütlesinin 1/620.000’i kadar olduğu tahmin edilmektedir.

Satürn halklarının yapısını incelediğimizde çok küçük taneciklerden küçük gezen büyüklüğüne kadar değişen boyutlarda toz ve buz parçalarından oluştuğunu görürüz. Satürn çevresindeki bu “küçük gezegenler”in veya “uyducuklar”ın sayısı buz ve toz taneciklerinin miktarından daha azdır ve bunların kütle çekim kuvvetinin etkisiyle daha küçük parçacıklar bir arada dururlar ve böylelikle halkların dağılması önlenmiş olur.

Satürn halkalarının nasıl oluştuğu ile ilgili birkaç teori bulunmakta olup bunlardan biri halkaların gezegen ile birlikte aynı buluttan ve bu bulutun yoğunlaşması sırasında oluştuğunu ancak bunların gezegene çok yakın olmaları sebebiyle tam bir uydu haline dönüşemedikleri yönündeki görüştür. İkinci bir görüşe göre ise aslında halkaların daha önce oluşmuş olan bir uydunun Satürn’ün kütle çekiminin etkisiyle dağılması sonucunda ortaya çıkan kalıntılar olduğu yönündeki görüştür.

Satürn'ün Uyduları

Satürn’ün son keşfedilen 20 uydusu ile birlikte bugün bilinen ve çevresinde dolanmakta olan en az 82 doğal uydusu vardır ve bunların gerek yapıları ve gerekse de boyutları birbirlerinden oldukça farklıdır. Kimi tamamen buzla kimi de tamamen taşla kaplı iken; bazıları ise her ikisinin de karışımından oluşur.

Satürn’ün en büyük uydusu olan Titan'ın çapı yaklaşık olarak 5150 kilometredir. Satürn’ün uyduları arasında ilk keşfedilen olan Titan’ın boyutları Merkür gezegeninkinden (4800 km) bile daha büyüktür ve aynı zamanda atmosferi olduğu bilinen tek uydudur. Titan’ın atmosferinde bulunan başlıca gazlar; azot (%95), metan ve siyanürdür. Bu uydunun yüzeyinin bir bölümünün veya tamamının metan gazıyla kaplı olduğu düşünülmektedir ve kütlesi Satürn’ün kütlesinin 1/4700’ü kadardır. Titan’ın Satürn’ün merkezinden ortalama uzaklığı yaklaşık olarak 1.200.000 km kadar olup gezegenin çevresindeki dolanma süresi ise 16 gündür.