Sis Neden Oluşur

Sis Nedir?

Sis, yerle temas eden bulutlardan başka bir şey değildir. Bulutların oluşması süreci ile sislerin oluşması aynı şekilde gerçekleşir. Su buharının çiğ noktasına kadar yoğunlaşması ile oluşan bu doğa olayı eğer yüzeye yakın yerlerde gerçekleşirse sis, atmosfere yakın bölgelerde gerçekleşirse bulut olarak adlandırılır.

Sis Nasıl Oluşur?

Sis iki şekilde meydana gelir. İlki, havadaki sıcaklığının yüzeye yakın yerlerde çiğ noktasına kadar düşmesiyle birlikte su moleküllerinin yoğunlaşması ve yoğunlaşan katı su damlaların ası olarak havada kalması. İkisinci yerdeki sıcak havanın yükseldikçe donma noktasının düşmesi ve partiküller etrafında katı damlalar meydana getirmesiyle oluşur.

Sis oluşması için gerekli olan ilk koşul, sisin oluşacağı bölgedeki havaların farklı sıcaklıklarda olmasıdır. Sıcaklık farkının olmadığı yerlerde sislerin oluşması söz konusu değildir. Sis oluşmasında gerekli olan diğer koşul, havanın içinde yeteri kadar nemin yani su buharının bulunmasıdır. Kuru havalar farklı sıcaklıklarla temas etseler bile yoğunlaşması için gerekli olan su buharından yoksun oldukları için sis oluşturamazlar.

Sisin oluşması için havanın yıl içinde bölgedeki nem ortalamasından fazla su baharını hapsetmesi gerekir. Havada normalden fazla bulunan su buharı sislerin meydana gelmesene yardımcı olur. Sisin oluşması için normalden fazla nemle birlikte havada toz veya hava kirliliğine neden olan parçacıkların varlığı gerekir. Hava buharı yoğunlaşmaya başladığı zaman havada yer alan toz parçacıklarına veya katı hava partikülleri etrafında tutunur. Yoğunlaşma sürecinde, yağmur damlaları havada asılı kalarak ince veya kalın yoğunlukta gözle görülebilir tabaka meydana getirir.

Kimi zaman ise sis ile buğu(çise) halk arasında aynı anlamda kullanılır. Birbirine benzer bu iki doğa olayı arasında bariz şekilde yoğunluk farkı bulunur. Sisler, buğulara göre çok daha kalın ve yoğundur. Buğular görüşme mesafesini en az iki kilometreye kadar düşürebilirken, sisler görüş mesafesini 3 metre ve daha yoğun formlarında bu sayınında altındaki bir mesafeyi indirirler.

Sis Tipleri

Farklı tipte ve şekillerde ve tiplerde sisler vardır. Bunlardan bazıları:

Radyasyon Sisi: Sabahın erken saatleriyle birlikte havaya yayılmış olan ısı, yer yüzeyinin geceye doğru sıcaklığı absorbe etmesiyle radyasyon sisleri(yer sisi) oluşur. Halk arasında yer sisi olarak adlandırılan bu form, teknik olarak radyasyon sisidir. Radyasyon sisleri geceleri oluşmaya başlarlar ve sabahın erken saatlerine kadar kalabilirler. Radyasyon sislerinde nem %100'e kadar ulaşır. Etki alanları geniş olmasına rağmen çok fazla yayılma hareketi yapmadan sabit şekilde yüzeyde kalırlar. Yükseklikleri havada bulunan neme ve alanın yapısına göre değişmekle birlikte 1 metre ile 300 metreye kadar yükselebilir. Sisler içinde Vadi sisleri ile birlikte en tehlikeli sis tipidir. Daha çok düz bölgelerde ve nüfusun yoğun yaşadığı yerlerde oluştuğu için görüşme mesafesini 50cm altına kadar indirebilirler.

Adveksiyon Sisi: Sıcak ve nemli havanın soğuk bir yüzeyden geçerken oluşturduğu sis tipidir. Sıcak bir gazın soğuk bir alandan geçmesiyle oluşan süreç adveksiyon olarak adlandırıldığı için, bu şekilde oluşan sislere adveksiyon sisleri ismi verilir. Atmosferde akışkan madde olarak bulunan rüzgar, sıcak ve nemli havayı daha soğuk yerlere taşıyarak hava moleküllerinin hızlıca damlalar oluşturmasına neden olur ve sonucunda adveksiyon sisleri dediğimiz sis tiplerini meydana getirirler. Adveksiyon sisleri daha çok tropikal iklime sahip alanlarda ve okyanusa yakın yerlerde havanın soğuk rüzgarlarla kontakt etmesiyle meydana gelir. Genellikle dadyasyon sisleri ile karıştırılan adveksiyon sisleri yüzeydeki sürekli olarak devam eden yatay hareketleri ile radyasyon sislerinden ayırt edilir.

Vadi Sisi: Dağ vadilerinde kış aylarında gerçekleşir. Hareket halindeki ağır havanın hareketi dağlar tarafından engellemisiyle yoğunluşmaya başlayan hava vadi sisi formunu medyana getirir. Vadi sisler diğerlerine nispeten belirli bölgeleri aşamazlar, dağların yamaçları ile zirveleri arasında sıkışırlar. Dağın eteklerine doğru beyaz bir çarşaf gibi bütün yüzeyi örter. Belirli bölgeye aşamayan bu sis tipi diğer sis tiplerine göre çok yoğun olmasından dolayı görüş mesafesini 1 metreye kadar indirebilir ve ölümcül sonuçlara neden olabilir. Havanın ısınmasıyla birlikte hızlı bir şekilde buharlaşır ve dağılır.

Donan Sis: Akışkan hava damlacıklarının soğuk yüzeylerde kristalleşmesiyle donan sisler adı verilen sisler oluşur. Dağ zirveleri üzerinde görmeye alışkan olduğumuz sisler, ekseriyetle donan sislerdir. Donan sis yükselmeye başladıkça yüzeydeki ağaçlar, toprak ve diğer nesneleri bir örümce ağı gibi kaplar. Donan sis manzaraları daha çok Antartika ve İskandivya gibi soğuk alanlarda görülür.

Dolu Sisi: Doğada en nadir gerçekleşen ve alışılmadık olan sis tipidir. Sıcak yüzeye düşen dolular yeryüzünde toplantıkça hemen yukarıdaki havanın sıcaklığını çiğ noktasına kadar düşürürler, soğuyan hava yoğunlaşarak dolu sislerini meydana getirir. Gündüzleri rüzgarın olmadığı zaman oluşurlar, bölgesel olarak düzensiz ve sığdır.

Diğer Sis Tipleri: Deniz sisleri, genellikle tuzlu denizlerde meydana gelir. Yukarıdaki paragraflarda da açıkladığım gibi sislerin oluşması için havada katı partiküllerini varlığı gerekir, deniz üzerinde oluşan sislerde bu görevi denizden buharlaşan küçük tuz parçacıkları yerine getirir. Ani sisler adı verilen , sis formlarında ise hava buharları nem seviyesine göre bir anda yoğunlaşır ve aynı hızda tekrar gaz formuna geçiş yaparlar. Bu sis tipinde genellikle sis 10 dakika kadar yerde kalır ve hızlı bir şekilde buharlaşır. Sıcak kesmesi adıylada bilinen gün ışığında dağılan sisler, bilinen aksine yok olmazlar ve başka yerlerede doğru akmazlar. Güneş ile ısınan hava, sisi oluşturan ve havada sabit şekilde kalan hava moleküllerinin çiğ noktasını yükselterek buharlaşmasına neden olur.

Sis Yakalayıcılar

Sis, ülkemizde su temin etmek için sıklıkla kullanılan bir yöntem olmamasına rağmen dünyanın belirli bölgelerinde insanların temiz su ihtiyacını gidermek için eski çağlardan beri kullanılan etkili bir su yakalama tekniğidir. Sisten su damıtma tekniği , yağmur sularında su elde etme yöntemine göre efektif olmamasına rağmen, yoğun sisli bölgelerde tarım arazilerine sulamak için kullanabilecek kadar su sağlayabilir.

Eski dönemlerde sis akımının olduğu bölgelerde, iki tahta çubuğun arasına gerilmiş olan kumaş veya çaput parçası yardımıyla toplanan sular, bugün mühendislerin yardımıyla da daha sofistike araçların yardımıyla toplanır. Günümüzdeki sis yakalayıcılar, kurak bölgelerdeki büyük örümcek ağı ekranları ile toplanır. Sis, kurak bölgelere doğru süzülerken alana yerleştirilmiş olan ekranlara çarparak, ekranın hemen altında yer alan kaplara doldurulur. Sislerin yoğun olduğu bölgelerde bu teknik yöntemiyle yaklaşık olarak günde 400 litre su toplanabilir.

Peru'nun Bellevista kasabasındaki insanlar ırmak, göl ve buzul gibi su kaynaklarından mahrum oldukları için içme suları ve zirai sulama için sis yakalayıcılarından yararlanırlar. Bu bölgede kullanılan sis yaklayıcılar dünyanın en gelişmiş sis yakalama araçlarıdır.

Günümüzde sisten su temin etmek için farklı konsept projeler hayata geçirilmeye çalışılıyor. Bunun en ilginci 2008 yılında gelecek tasarım ödülünü kazanan Alberto Ferandez Gonzalez imzalı Sis Kulesidir. Aşağıdaki resmini verdiğim bu kule, ileriki yıllırda havadaki her su molekülüne yakalayan 200 metre uzunluğuyla bir su pompası görevi yapması bekleniyor.