Tuz Ruhu Nedir ? (Tuz Ruhu Ne İşe Yarar ?)
Ev hanımlarının tuvalet ve lavobaları temizlemek için kullandıkları ve kimyasal açıdan saf (katışıksız) olmayan hidroklorik asitin (HCl) halk dilindeki diğer bir adı da "tuzruhu"dur.
Tuz Ruhu Asit Mi Baz Mı ?
Hidrojen (H) ve klor (Cl) elementlerinden oluşan hidrojen klorür (HCl) gazının suda çözünmesi ile hidroklorik asit oluşur. Hidroklorik asit, keskin bir kokuya sahip ve renksiz bir asidik çözeltidir.
HCl (suda) → H⁺ (suda) + Clˉ (suda) (1. Gösterim)
HCl (gaz) + H₂O → H₃O⁺ (suda) + Clˉ (suda) (2. Gösterim)
Hidrojen klorür gazı, derişik sülfürik asit (H₂SO₄) ile yemek tuzu olarak da bilinen sodyum klorürün (NaCl) birlikte ısıtılmasıyla veya hidrojen ile klor gazlarının belirli şartlar altında doğrudan birleştirilmesiyle elde edilebilir.
H₂SO₄ + NaCl → NaHSO₄ + HCl (1. Yol)
H₂ + Cl₂ → 2HCl (2. Yol)
Hidroklorik Asitin Keşfi
1800'li Yılların başlarında hidrojen klorür gazı halk arasında kostik olarak da bilinen sodyum hidroksit (NaOH) üretimi sırasında bir yan ürün olarak ortaya çıkardı. Ayrı bir kapta toplanmayan bu gaz bir süre sonra havaya karışarak ortamdan uzaklaşırdı. Ancak bir süre sonra bu gazın insan sağlığına zararlı olduğu, nehirlerdeki balıkların ölümüne yol açtığı ve bitki örtüsünü yok ettiği anlaşıldı. Hidrojen klorür gazının bu olumsuz etkilerini önlemek için, taş döşeli kulelerden geçirirken taşların arasından su sızdırıldı. Böylelikle hidrojen klorürün suda çözünerek hidroklorik aside dönüştüğü anlaşılmış oldu. Bu asitten pek çok alanda faydalanılabileceği anlaşılınca, insan ve çevre sağlığı açısından büyük bir tehlike oluşturan zararlı bir atık yerine çok faydalı bir yan ürün elde edilmiş oldu.
Hidroklorik Asitin Kullanım Alanları
- Demir ve çelik levhaların kirini, pasını alarak çinkoyla veya kalayla kaplamaya hazır hâle getirmek için kullanılır.
- Kuru pillerin hammaddesi olan NH₄Cl (amonyum klorür, nişadır) üretiminde, boya, ilaç, kâğıt, parfüm, tekstil, dericilik sanayii ve plastiklerin, örneğin polivinil klorür (PVC) yapımı gibi birçok alanda kullanılır.
- Ham petrolün kuyulardan çıkarılması işlemi sırasında akışını kolaylaştırmak ve kemiklerden tutkal elde etmek için hidroklorik asitten yararlanılır.
- Altını çözebilen tek karışım olan "kral suyu"nun hazırlanmasında kullanılır. Bu karışım 3:1 oranında derişik hidroklorik asit (HCl) ile derişik nitrik asitten (HNO₃) meydana gelir.
- İnsanların mide öz suyunda besinlerin kimsayal olarak sindirilmesini sağlayan çok az miktar da hidroklorik asit bulunur.
