Vietnam Savaşı

Vietnam Savaşı Nedir ?

Vietnam Savaşı, 1955-1975 arasında Doğu Bloğu yanlısı Komünist Kuzey Vietnam ve destekçileri ile Batı Bloğu yanlısı Anti-Komünist Güney Vietnam ve destekçileri arasında yaşanan bir çatışmadır. Vietnam dışında Kamboçya ve Laos'a da sıçradığı için İkinci Çinhindi Savaşı olarak da bilinir.

1946-1954 Birinci Çinhindi Savaşı ve 1954 Cenevre Konferansı

Vietnam, Kamboçya ve Laos ile birlikte İkinci Dünya Savaşı sırasındaki Japon işgaline kadar Güneydoğu Asya'daki Fransız Hindiçini'nin bir parçasıydı. Vietnam'da 1941'de Japonlara karşı savaşmak üzere Ho Chi Minh önderliğinde ve ABD tarafından da desteklenen Viet Minh (Vietnam Bağımsızlık Birliği) isimli silahlı milliyetçi bir örgüt kuruldu.

Japonları yenilgiye uğratmayı başaran Ho Chi Minh, 2 Eylül 1945'te 500.000 kişilik büyük bir kalabalığın önünde Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti. Bu sırada Japonları silahsızlandırmak amacıyla Güney Vietnam'a giren İngiliz birlikleri bölgenin yeniden Fransızların eline geçmesini sağladı. Bunun üzerine 1946 Aralık'ında, Fransızlar ve destekçisi İmparator Bao Dai'ye bağlı Güney Vietnamlıların oluşturduğu Vietnam Ulusal Ordusu ile Kuzey Vietnamlıların oluşturduğu Vietnam Halk Ordusu ve Viet Minh kuvvetleri arasında Birinci Çinhindi Savaşı başladı. Yaklaşık 7,5 yıl süren savaş 1954 Mayıs'ında Fransızlar ve Güney'deki destekçilerinin yenilgisiyle sona erdi.

Vietnam bağımsızlık hareketinin lideri ve Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk başkanı olan Ho Şi Minh.

Çatışmalar tüm hızıyla devam ederken "Vietnam Sorunu"na kalıcı bir çözüm bulmak amacıyla 26 Nisan 1954'te İsviçre'nin Cenevre kentinde bir konferans düzenlendi. Konferans 20 Temmuz'da Vietnam'ı, 17. parelel boyunca Kuzey ve Güney olarak ikiye bölen bir karar aldı. Ancak bölünme kararı geçiciydi. Kuzey bölgesi Komünist Viet Minh tarafından, Güney bölgesi ise ABD yanlısı Vietnam Devleti ve eski imparator Bao Dai tarafından yönetilecekti. Birleşik bir Vietnam devleti ve ortak bir hükümetin kurulabilmesi için 1956 Temmuz'una kadar her iki bölgede de genel seçimler yapılacaktı. Ayrıca iki taraf arasındaki serbest geçişler için 17. parelel boyunca uzanan sınır 300 gün boyunca açık tutulacaktı. "Özgürlüğe Geçiş" adı verilen bu operasyon sırasında yaklaşık 850.000 ve çoğunluğa Katolik Hristiyan olan Kuzey Vietnamlı zulüm görmekten korkarak Kuzey'den Güney'e göç ederken, 45.000 kadar Güney Vietnamlı'da tersi yönde hareket ederek Güney'den Kuzey'e göç etti.

1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri Bilgi Ajansı (USIA) tarafından basılan, Kuzey Vietnamlıları Güney'e göç etmeye teşvik eden siyasi bir propaganda posteri.

Savaş Başlıyor

1954'te Güney Vietnam'da koyu bir katolik hristiyan olan Ngo Dinh Diem başkanlığında ABD yanlısı bir hükümet kuruldu. Diem, 1955 Ekim'inde yaptırdığı düzmece bir referandumla önce İmparator Bao Dai'yi tahtından indirdi ve daha sonra da kendisini yeni kurulan Vietnam Cumhuriyeti'nin devlet başkanı ilan ettirdi. Vietnam'ın 1954 yılında ikiye bölünmesi de ülkedeki çatışmaları sona erdirmeye yetmedi. Temmuz 1955'te Vietnam Cumhuriyeti Devleti başkanı Diem, Komünistlerin kontrolü altındaki topraklarda mevcut koşullar altında özgür seçimlerin yapılmasının imkansız olduğunu savunarak Güney Vietnam'ın, ülkeyi birleştirmek için yapılacak olan seçimlere katılmayacağını duyurdu. Güney'in Cenevre Konferansı'nda ön görülen genel seçimlere bir türlü yanaşmaması üzerine Ho Şi Minh önderliğindeki Kuzey 1959 yılında, bir "Halk Savaşı" başlatılması için güneydeki halkı "Diem Rejimi"ne karşı ayaklanmaya çağırdı.

Vietkong'un Kuruluşu

Vietkong veya tam adıyla Güney Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi, Kuzeyliler tarafından Güney'deki yönetimi çökertmek amacıyla 20 Aralık 1960'da Güney Vietnam'ın Tay Ninh Eyaletine bağlı Tan Lap köyünde kurulmuş olan silahlı komünist devrimci bir örgüttür. 1955-1975 arasındaki İkinci Çinhindi veya daha yaygın olarak bilinen adıyla Vietnam Savaşı sırasında, ABD ve Güney Vietnam birliklerinin yenilgiye uğratılmasında ve sonrasında Kuzey ile Güney'in tek bir ülke olarak birleşmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.

1963 Darbesi

1963'te Güney Vietnam nüfusunun yaklaşık % 70 ile 90'nın Budistlerden oluştuğu tahmin edilmekteydi. Diem'in Budistlere karşı izlemiş olduğu ayrımcılık ve baskı politikaları 1963'te büyük bir siyasi ve dini krize neden oldu. 8 Mayıs'ta Hue kentinde, Budist bayrağının yasaklanmasını protesto eden dokuz sivilin öldürülmesiyle kriz doruk noktasına ulaştı. Altı aylık bir gerilimin ve rejime karşı artan muhalefetin ardından, 1 Kasım 1963'te Vietnam Cumhuriyeti Ordusu tarafından gerçekleştirilen bir askeri darbe ile Diem hükümeti hızlıca devrildi. Kaçmaya çalışan Diem'in 2 Kasım'ta yakalanıp öldürülmesiyle kriz sona erdi.

Ngo Dinh Diem, 1963 Darbesi sırasında kaçmaya çalışırken yakalandı ve daha sonra da öldürüldü.

ABD Savaşa Giriyor

ABD ilk başlarda Vietnam’daki olaylara hiç karışmadı ve uzaktan seyretmeyi uygun gördü. Ancak "Komünizm Tehlikesi"nin giderek büyümesi ve Vietkong gerillalarının Güney'deki faaliyetlerini arttırması üzerine, 1961'den itibaren Güney'deki yönetimi desteklemek amacıyla bölgeye askeri danışmanlar ve ekipmanlar göndermeye başladı. ABD yönetimi, Vietnam'ın tamamen komünistlerin kontrolü altına girmesi halinde, bu durumun adeta bir domino taşı etkisi yaratacağını ve zamanla tüm Güneydoğu Asya ülkelerinde komünist yönetimlerin iktidarı ele geçireceğini öngörüyordu. Ancak ABD'nin bu öngörüsü hiçbir zaman gerçekleşmedi. 1965 yılında Tonkin Körfezi’nde seyreden bir Amerikan savaş gemisine Kuzey Vietnam devriye botları tarafından ateş açıldığını ileri süren Birleşik Devletler hükümeti, kısa bir süre sonra bölgeye çok sayıda savaş uçağı göndererek Kuzey’i yoğun bir şekilde bombalamaya başladı. Bu gelişmelerden sonra Güney Vietnam’daki milliyetçi ve komünist Vietkong gerillaları ile Kuzey Vietnamlılar askeri güçlerini birleştirerek Amerikalılara ve Güney Vietnam rejimine karşı birlikte mücadele etmeye karar verdiler.

30-31 Ocak 1968 Tet Saldırısı

Kuzey ve Güney önemli bayram ve tatillerde silahların susması ve ateşkes yapılması konusunda daha önceden anlaşmış oldukları halde, Kuzey Vietnam ve Vietkong buna uymayarak, 1968’in 30 Ocak'ını 31 Ocak'a bağlayan gece Vietnam takvimine göre yeni yıl kutlamalarının yapıldığı Tet Bayramı sırasında Güney'in tüm önemli yerleşim yerlerine geniş çaplı sürpriz bir saldırı başlattı. 80.000'den fazla Kuzey Vietnam ve Vietkong askeri, 44 eyalet başkentinden 36'sı, altı özerk şehirden 5'i, 245 ilçe kasabasından 72'si ve güney başkenti Saygon da dahil olmak üzere 100'den fazla yerleşim yerine aynı anda saldırdı. Hatta bazı Vietkong askerleri Saygon’daki ABD elçilik binasının arazisine kadar girmeyi başardılar. Ancak ana binaya ulaşamadılar. Kuzey Vietnamlı yöneticiler saldırıyı, Güney Vietnam rejiminin çökmesine yol açacak bir halk ayaklanmasını tetikleyeceği inancıyla başlatmışlardı. Müttefikler İlk saldırı dalgasının yarattığı şok ile birkaç önemli şehrin kontrolünü geçici olarak kaybettilersede hızla yeniden toparlanarak karşı saldırıya geçip Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerine ağır kayıplar verdirdiler. Kuzey'in beklediği halk ayaklanması hiçbir zaman gerçekleşmedi. Kuzey Vietnam ve Vietkong güçleri birkaç gün içerisinde geri püskürtüldüler. Tet Saldırısı sırasında yaşanan çatışmalarda Kuzey Vietnam ordusu ile destekçisi Güneyli Vietkong gerillalarından yaklaşık 17 bini ölürken 20 bini de yaralandı. Hue'deki çatışmalar bir ay kadar daha devam ettikten sonra şehrin yıkılması ve şehirdeki Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerinin yok edilmesiyle sonuçlandı. Komünistler Hue'yi ellerinde tuttukları dönemde Güney Vietnam yanlısı olduğunu düşündükleri 2.800 ile 6000 arasındaki kişiyi katlettiler. Tet Saldırısı, komünistler için askeri açıdan tam bir fiyaskoydu. Ancak Amerikan kamuoyundaki etkisi büyük oldu. Medyada geniş şekilde yer bulan saldırı, savaşın vahşetini tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyordu.

11 Şubat 1968'de Saygon'daki bir sokak çatışmasından sonra ölü ve yaralı olarak ele geçirilen Vietkong askerleri.

27 Ocak 1973 Paris Barış Antlaşması ve Savaşın Sonu

ABD, Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerine karşı savaşmak üzere 1965-1973 arasında Güney Vietnam’a yüz binlerce asker gönderdi. Ancak Tet Taarruzu bölgede bulunan ABD askerlerinin morallerinin bozulmasına ve savaşma azimlerinin tükenmesine neden oldu. Ayrıca Amerikan kamuoyunda da savaş karşıtı hareket giderek güç kazanmaya devam ediyordu. Bunun üzerine Başkan Nixon savaşın bir çıkmaza girdiğini düşünerek ve kamuoyunun da baskısıyla, 1969 yılından başlamak üzere bölgede bulunan ABD askerlerinin kademeli olarak geri çekilmesi ile ilgili bir karar aldı. Çekilme 1973 yılına kadar devam etti ve aynı yılın Mart ayı sonuna gelindiğinde Vietnam'da tek bir muharip ABD askeri bile kalmadı. 27 Ocak 1973'te imzalanan ve iki taraf arasındaki düşmanlıkları sona erdirmeyi amaçlayan Paris Barış Antlaşması, her iki tarafın da ateşkesi ihlal etmesi ve mümkün olduğunca çok toprak parçasının kontrolünü ele geçirmeye çalışması nedeniyle Güney Vietnam'daki çatışmaları sona erdirmeye yetmedi. Ateşkesin bozulmasından sonra Kuzey Vietnamlı siyasi ve askeri yetkiler, "Kukla Hükümet" olarak nitelendirdikleri ve artık ABD'den askeri ve ekonomik yardım alma imkanı kalmayan Güney'i tamamen ele geçirmek amacıyla bir saldırı planı hazırlamaya başladılar. Aralık 1974'te Kamboçya'dan harekete geçen Kuzey Vietnam birlikleri karşısında fazla bir direniş gösteremeyen Güney Vietnamlılar sınır bölgelerinden ülkenin orta kesimlerine ve Başkent Saygon'a doğru geri çekilmeye başladılar. Güney'in bu hızlı çöküşü Kuzey'de büyük bir şaşkınlık yarattı. Kuzeyli Generaller, 1975 Mart'ına gelindiğinde ilerlemenin hızının etkisiyle 1976'da yapılması planlanan genel saldırının hemen başlatılmasına karar verdiler. Nisan ayına gelindiğinde bazı Güney Vietnam birlikleri umutsuzca da olsa savaşmaya devam ediyorlardı. Bozgunun kesinleşmesi ve Komünistlerin Saygon'a giderek yaklaşması üzerine Güney Vietnam devlet başkanı Nguyen Van Thieu 21 Nisan'da görevinden istifa ederek ülkeyi terketti. 30 Nisan 1975'te Kuzey Vietnam ve Vietkong güçlerinin Saygon'un girmesi ile yaklaşık 20 yıldır devam eden Vietnam Savaşı'da sona ermiş oluyordu. Geçiş döneminin ardından 2 Temmuz 1976'da iki ülke Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adı altında tek bir ülke olarak birleşti.